بیرلشن یوخ، پایلاشیلان سیستئم / همت شهبازی

.

بیرلشن یوخ، پایلاشیلان سیستئم

همت شهبازی


اوزرینده راضیلاشیلان گوج و اراده، چوخ زامان عموم توپلومون ایسته‌دییی گوج و اراده اولور. بو، اَن ایدئال اراده اولماسا دا، الوئریشلی بیر اراده‌نی فورمالاشدیریر. بو دا، عموم‌بشری اراده اوچون یئترلی‌دیر. اوزرینده راضیلاشیلمایان گوج و اراده ایسه، توتال بیر اراده‌دیر. اونون داوامی عموم‌بشری اراده‌نین زیانی ایله سونا چاتاجاقدیر. سؤزو گئدن ایلک گوج و اراده‌نین اساس خاراکتئری، اونون پایلاشیلیب یاییلماسیندادیر. گوج و اراده، معین بیر گوج و اراده اوزرینده دایانمادان چئشیدلی دوشونجه و اراده اساسیندا یاییلیر. ایکینجی گوجون اساسی ایسه، بیر یئرده اوداقلاشان اراده‌دیر. بو گونکو ایفاده ایله: بیرینجیسینه #دئموکراسی، ایکینجیسینه ایسه #توتال یا #دیکتاتورا رئژیمی دئمک اولار. بیرینجی اراده‌نی پوزان هر بیر کیمسه، یالنیز اؤزونون محو اولماسی ایله نتیجه‌لنیر. بورادا راضیلاشیلان گوج یعنی دئموکراتیک نظام ال دَیمه‌دن اؤز یئرینده قالیر و بو واسیطه ایله باشقا بیر اراده‌یه کئچید آلاراق یئنه ده یاشاییر. ایکینجی اراده‌نی پوزان کیمسه ایسه، اؤزو ایله یاناشی یاراتدیغی قوروم و نظامی دا آرادان قالدیریر. یعنی بو اراده #دینی بیر اراده‌دیرسه بوتونلوکله اونو دستکله‌ین‌لرله بیرگه اورتادان قالدیریلیر. اگر غیردینی و #لائیک بیر سیستئم‌دیرسه، بورادا دا یئنه بو نظام تامامیله اورتادان گؤتوروله‌رک یئرینی باشقا بیر نظاما وئریر. اؤرنک اوچون پهلوی رئژیمی انقلاب نتیجه‌سینه باشقا بیر سیستئمله یئرینی دَییشیر. اونو دستکله‌ین‌لرله بیرگه او سیستئمین اوصولو دا بوتونلوکله اورتادان قالدیریلیر. حال بو کی دئموکراتیک سیستئمده رئژیم دَییشیلمیر. بئله ده دئمک اولار کی بو نوع سیستئمده، رئژیم یوخدور. ساده‌جه اونون توتالغالاری (ابزارلاری) مثلا پرئزدئنتی دَییشیله‌رک یئرینی باشقا پرئزدئنته وئریر و سیستئم اؤز یئرینده قالیر.
بو کیمی نظاملار یالنیز اراده‌لر آراسیندا پایلاشیلدیقدا (دیققت ائدین: پایلاشیلدیقدا دئییرم، بیرلشدیکده دئمیرم) یاخالارینی #توتالیتار بیر سیستئمدن قورتارا بیلرلر.

آليملاما ائستئتيكا نظریه‌سی  یازان: بئرنا موران  اويغونلاشديران: همت شهبازی

 

  ادبیات نظریه‌لری

آليملاما ائستئتيكا نظریه‌سی

(rezenptionsasthetik)            


یازان: بئرنا موران

اويغونلاشديران: همت شهبازي


آليملاما ائستئتیکاسی نظریه‌سی [نظريه‌ي‌ زيبايي‌شناسي دريافت] 1960لارين سونوندان بو يانا ادبیات اثرلري‌نين آنلامی و یوزومو ايله ایلگیلی اولاراق اوخوجویا عاید اولان ايشله‌يي آراشديران چئشیدلی نظریه‌لره وئريلن عمومی بير آددير. آمما بونلارا کئچمه‌دن اؤنجه آليملاما نظریه‌سی‌نین، رومانتیک ائتکی نظریه‌سیندن نئجه آيريلديغيني ايفاده ائتمه‌یین فایداسی وار.

رومانتیک ائتکی نظریه‌سينی آراشديرارکن سؤز قونوسو ائتکی‌نين آرينما، ذؤوق، هيجان و ائستئتیک ياشانتي کيمي پسيخولوژيك ساحه‌ده ائتکیلر اولدوغونو ايفاده ائتميشديک. صنعتين گؤره‌وی، بو ائتکیلري اويانديرماق ايدي و صنعتي آیدینلاتماق اوچون صنعتين ماهيتي اولاراق ايره‌لي سورولوردو. آليملاما نظریه‌سی ايسه صنعتين تعريفي ايله مشغول اولمور، آنلام سورونونو چؤزور. اثره آنلامی يازارمي يوکله‌ییر، اثرده کي سؤزلرمي چيخاریر، يوخسا اوخوجومو وئریر؟ بو بير دويغو سورونو دئييل، دوشونجه و ادراکلا عاید اولان بير سوروندور؛ و بوندان اؤتري آليملاما نظریه‌سي يوزومچولوقلا (تاويل، hermenuetics) باغلی قارشييا قويولموش بير نظریه‌دير.


يئني تنقيد و قورولوشچولوق [ساختارگرايي، ياپيسالچيليق] يازارا دا، اوخوجويا دا آرخا چئويرميش نظریه‌دير. 1960لارين سونوندا ايسه اورتايا آتيلان نظریه‌لرين چوخو بير باشا اوخوجو مرکزلي اولماسالار دا بئله، هئچ اولماسا اوخوجويا دؤنوک استقامتلري اولان نظریه‌لردير. ماشئرئي و ائگلئتون-ون مارکسيست تنقيدينده.. 

 

 

ادامه نوشته

اؤزگه‌لشمه (yabancılaşma) *  اویغونلاشدیران: همت شهبازی

 

فلسفه سؤزلویو 

اؤزگهلشمه (yabancılaşma) *

اویغونلاشدیران: همت شهبازی


بیر کیمسه‌نین اؤز امه‌يينين محصوللاريندان حدديندن آرتيق شكيلده قوپماسی عمومیتله یاشاییشین اصلینده جاذیبه‌دار دَیرلی اولا بیله‌جک کیمی یؤنلردن آچیقجا نیفرت ائتمکله یا دا بونلارا لاقئید قالماقلا سونوجلانان توپلومساللیقدان آیری دوشمکدیر. بو اصطلاحی ایلک دفعه  هئگئل   روحون فئنومئنولوژی» {پديدار شناسي روح} (1807) آدلی اثرینده " مطلق" واسیطه‌سیله قاورانمامیش انسان یاشاییشی‌نین آسانلیقلا طبیعته اؤزگه‌لشه‌جه‌یینی وورغولاماق اوزره ایشله‌دیر. هئگئل روحون فئنومئنولوژی اؤزگه‌لشمه موضوعسونو ایشلتمه‌سیندن مقصد، خیریسیتیان مدنیتی‌نین قدیم یونان مدنیتیندن قایناقلانماسی‌نین «روحو ماهیتیندن یادلاشماسی» « مدرنیته‌نین ایسه بو اؤزگه‌لشمه‌یی آشما گئديشي اولدوغونو گؤسترمکده‌دیر. هئگئلین فیکرینجه اؤزگه‌لشمه‌یی « موتسوز بیلینج (شعور)» داها یاخشیجا ایفاده ائدیر. آنجاق موتسوز بیلینج اجتماعی گئدیشین یالنیز «اؤز-بیلینج (خودآگاهی)» سوییه‌سینده ایفاده ائدیلمه‌سیدیر.
فردی اؤز بیلینجین درین‌لشه‌رک گلیشمه‌سی هر بیر آدامین اؤز باشینا دَیرلی اولماسینی و بو دَیَره حؤرمت ائدن بیر اجتماعی سیستئمین دوغماسینی تأمين ائتميشدير. هئگئل دین ساحه‌سینده لوتئرچی (luther) رئفورملاری سیاست ساحه‌سینده ایسه فرانسا دئوریمینی (انقلابی) اؤزگه‌لشمه‌نین مثبت بیر استقامته چئوريلمه‌سي‌نين اؤرنکلری ساییر.


فوئرباخ ایسه انسانین اؤزونه مخصوص فعالیتیندن آشیری بیچیمده قوپاریلماسیندان دوغولاجاق تهلوکه‌لری وورغولارکن اؤزگه‌لشمه آنلاييشيندان سؤز آچیر. هئگئلین اؤزگه‌لشمه آنلاييشيني فوئرباخ دینه قارشی تنقیدی ایله آچیقلاییر. فوئرباخ‌ین فیکرینجه تانری دوشونجه‌سینین اؤز انسان اصیل دوشونجه‌میزدن باشقا بیر آنلامی یوخدور. دین انسانین اؤزونه اؤزگه‌لشمه‌سی انسانین اؤز اؤزوندن قوپماسیدیر . مارکس بیر آددیم داها ايره‌لي گئده‌رك، كاپيتاليست توپلوم شرايطي آلتيندا بير ايشچينين او بيري ايشچيلرله، امه‌يينين محصولو ايله هفته اؤزو ايله آنلاملي بير مناسبت ايچينده ياشاماسينين امكانسيز اولماسيني اؤزگه‌لشمه آنلاييشيلا آنلادير. ماركس مدرن کاپیتالیزمده گؤردویو فورماسيیلا انسانین اجتماعی من‌لیینی پراتيك اؤزگه‌لشمه‌نین بیر فورماسي اولاراق آچیقلاماغا گیریشیر. بئله‌جه ایشچی‌نین اؤز امه‌یینه اؤزگه‌لشمه‌سی، ايش فعاليتينه اؤزگه‌لشمه‌سی، انسانی ماهیتینه اؤزگه‌لشمه‌سی، باشقا انسانلارا اؤزگه‌لشمه‌سی اولماق اوزره دؤرد آیری اؤزگه‌لشمه‌نی آیدینلادیر. هئگئل کیمی مارکس دا اؤزگه‌لشمه‌یی ایره‌لیله‌ییش (ترقی) سورجينين بیر مرحله‌سي اولاراق گؤرور. نه وار کی مارکس هم هئگئلدن هم ده فوئرباخ ایله برونو بائور-ین اؤنجولوک ائتدییی گنج هئگئلچی‌لرین (هگلیان جوان) اؤزگه‌لشمه آنلاییشیندان اؤنملی اؤلچوده آیریلیر. مارکسین فیکرینجه هئگئل اؤزگه‌لشمه‌نین ماهیتینی معين نؤوعدن بیر شعورون مرکزینه قویاراق دوشونجه‌لری دَییشدیردیکدن سونرا اجتماعی دونیانین دَییشه‌جه‌یینی مدافعه ائدیر. حال بو کی اؤزگه‌لشمه اجتماعی دونیانین سببی دئییل، سونوجودور. اصل اولان (اصلینده) ایلکین بو اؤزگه‌لشمیش دونیانی دَییشدیرمکدیر.
اصلینده بیربیرلری ایله اویغونلاشما، یئرلی یئرینده دايانان شئیلرین بیربیریندن آیریلماسینی، قوپاریلماسینی، پارچالانماسينی خاراكتئريزه ائدن هر نؤوع اجتماعی یا دا پسیخولوژییک قابالیغین آدی اولاراق اؤزگه‌لشمه 20.جی عصرین توپلوم قايدالارينين و تنقيدچيلرينين آچار آنلاييشيدير. قارشیلیقلی ائتکیلنمه و آنلاییشا اجازه وئریلمه‌ین چئوره‌ده (محیط و موقعیت) انسانلار بیربیرلرینه اؤزگه‌لشیر. سیاسی اوداقلاردان (مرکز) قوپاریلان یا دا بونلار قارشیسیندا گوجسوز بوراخیلان یوردداشلار دا سیاسی اؤزگه‌لشمه‌یه اوغراییرلار.


 

قایناق:

فلسفه سؤزلویو : آ.باکی گوجلو - ائرکان اوزون - سئرکان اوزون - او.خسرو یوکسال - بیلیم و صنعت یاینلاری


_____
قئيد:
بورادا اؤزگه‌لشمه اصطلاحینی توركيه متنينده ایشله‌نن يابانجيلاشما اصطلاحی ایله عوض ائتدیک. منجه ديليميزده اؤزگه‌لشمه و ياخود " يادلاشما" كيمي سؤزلري بو اصطلاحين قارشيليغي كيمي ايشلتمك اولار. بونا گؤره اؤزگه‌لشمه سؤزجويونو سئچديك. (اویغونلاشدیران)

 

ادامه نوشته