.
نقد شعر معاصر آذربایجان
(با تحلیل شعرهای ساهر، سهند، باریشماز و سحر)
.
مولف: همت شهبازی
ناشیر: اختر
نشر ایلی: بیرینجی چاپ 1383 / ایکینجی چاپ 1393
.
بولود قاراچؤرلو سهندین شعرینده
«باشقا بیریسینین وارلیغینی درک ائتمک» یا دا «دویغوسال ائپیک‌‌لیک»
یازان: همت شهبازی
چئویرن: رامین جبارلی
سهندین طرفيندن بشریتین آجینا‌جاقلی میفی و اونا حاکيم قانون‌لاری چاغداش فورمادا اورتایا قویولوشو بیر نوع اونتولوگیا‌دیر [هستي‌شناختي] کی، چاغداش توپلومسال جیلوه‌لر، چاغداش ائپوسا چئوریلمیش‌دیر و صنايعلی دونیا، چاغداش میف‌لرین تانریسی سانیلمیش‌دیر. اؤز اکتشافاتلارینا اؤیونن و بشر حاقلاریندان دم ووران دونیا. آمما سهندین باخیشیندا انسان شخصیتینی و حاقلارینی آیاق آلتینا آتماق بو میفیک دونیانین ان ساده قانونودور. بو حاقدا «سهند تپه گؤز پوئماسیندا گونده‌لیک سیاسی مسئله‌لره توخانیب و آمئریکا‌لی مصلحتچی‌لری کی، گویا یئنی مدنیت و بشر حاقلارینین ایراندا تبلیغچی‌لری‌دیرلر «تپه‌گؤز»ه بنزتمیش‌دیر».1 بیر گؤزله دونیایا باخان و انسان وارلیغینی اودان تپه‌گؤز. او، صنعتکارلیقلا بو اکتشافلارینی میفیک سیناقلارا کئچمک اوچون تکجه قایناق بیلن دونیانین تراژیک سوژئتینی تصویره گتیرمیش‌دیر. بو سوژئت اؤزلرینی «دلی دومرول» کیمی اؤلومسوز سانان انسانلارین ياشامینا خبردارلیق و باشلانغیج‌دیر. چاغداش ائپوس اؤزونه اؤیونور، آمما او، بو ائپوسون کولمیناسیا نؤقطه‌سینی[نقطه اوج] فاجعه‌لی گؤرور. ائله همن فاجعه‌لی ائپوس، اونو بیر چیخیش یولو آختارماغا مجبور ائتمیش و نتیجه‌ده بو فاجعه‌لی بشری قانون اوچون بوتون انسان‌سئور قانونلارین گئنیش‌لیيی قدر بیر قئید الده ائده بیلیر و بو محمد مختاری دئمیشکن «باشقاسینین بیریسینین وارلیغینی درک ائتمك»دیر.
بو قونویا کئچید اوچون، «ارمغان 2» شعریندن بیر نئچه بند بورادا گتیریلیر. بو شعر شهریارا خیطاب نظمه چکیلمیش بیر مکتوبدور. بو همن اثردیر کی، شهریاری «سهندیه» کیمی اثر یاراتماغا سؤوق ائدیر. «ارمغان 2» سهندین انسان‌سئور و فلسفی مکتبینی درک ائتمک اوچون بیر بیلدیریش‌دیر. بو شعر شاعيرین انسانی مسئله‌لر حاقدا دوشونجه‌سی‌نین یؤنونو گؤستریر و منجه 70.جی ایللرین شاعيرلری اوچون شعر ایچریک‌لرینی اولوسال ائموسیونال چرچیوه‌لردن چیخاران انسانی یؤن وئرمه‌لرینده بیر اؤرنک اولموشدور. بو مقامی خاطیرلاتما‌لییام کی، سهندین باشقا بیریسینین وارلیغینی درک ائتمک اوچون تکلیفی، اؤزونون، مدنیت و کیملیيی‌نین درکی‌دیر، بو اوزون شعردن نئچه بندی بورادا گتیریلیر.
#نقد شعر معاصرآذربایجان
کیتابیمدان قیسا بیر #ترجمه
« #شعر شاعیرین ایچ و دیشاری دوشونجه ایفاده‌سینی، تصویرلر و شعر اوسلوبلاری تمثالیندا و عمومیتله #فورما ایله #مضمونون قووشوق و اویغونلوق نتیجه‌سینده یارانیر. اگر روس فورمالیست تنقیدچیسی #اشکلوفسکی عمومیتله صنعتی: « #ایدئیالار [انگاره ها] واسیطه‌سی ایله دوشونمک» بیلیردیسه، اوندا شعر ده #تخیل و تصویرلری جانلاندیرما واسیطه‌سی ایله دوشونمکدیر. دوشونجه‌نین آچیق یئرلری، بدیعی گؤرونتولر واسیطه‌سی ایله دولدوقدا شعر ده یارانیر.
دیلین بوتون ایفاده امکانلاریندان فایدالانان شاعیر، بونلاری شعرده مضمون و ایره‌لی سوردویو دوشونجه‌سی ایله باریشدیردیقدا، شعرین قورولوش سیستئمینده قیریلماز درین بیر جالاق یاراناراق بوتون دؤنملرله ایلگییه کئچمه‌یی ده سیغورتا ائدیر. بو باخیمدان شعرین مضمونونا اویغون بیر فورما تاپماق، شاعیرین بدیعی دوشونجه‌سیندن آسیلی‌دیر. بئله دوشونجه، اؤز بدیعی باجاریغینی گؤسترمک اوچون شاعیرده مختلیف مضمون و چئشیدلی فورما سئچمه‌سینده واسواسلیق امکانی یارادیر. چونکی اویغون فورم و قالیب سئچمه‌دیکده شعرده اویومسوزلوق یاراناراق اونو صمیمی و همرای اولماسیندان آزالدیر.
بئله دوشونجه، شاعیری هم آشیری فورما و هم مطلق مضمونچولوقدان قورویور. اونا گؤره کی آشیری #فورمالیستی صنعت، آنلام ایلگی‌لرینی قورماقدان محروم قالاراق اؤز اوخوجوسو ایله صمیمی اولا بیلمه‌یه‌جک و بدیعی صنعتین بوتون وارلیغینی منطیق‌سیز فورما اوزونچولوغو آلاجاقدیر.
آشیری #فورمالیزمله یاناشی، مطلق مضمونچولوق دا اوخوجونو بئزدیره بیلر. چونکی بئله اولدوقدا، بدیعی صنعتین اؤنملی جهتی اولان ائستئتیکا اونودولور. #دوکتور_براهنی « #کیمیا_ایله_تورپاق» اثرینده « #نیما [یوشیج]»له «م.ت.بهار»ین شعرلرینی مضمون و فورمجا توتوشدوراراق ماراقلی بیر مقاما توخونور. او یازیر: « #بهار قصیده یازدیقدا، قصیده‌نین فورمونو یاراتمیر. بونا گؤره او، توپلومسال مضمونا، اعتبارینی الدن وئرمیش قصیده‌نین فورماسینی آرتیریر و بو دا، فورمانین استفاده اولونماسی آنلامیندا دئییل. بو، اؤزو مضموندور. بهارین یارادیجیلیق باجاریغی اونا گؤره لنگیمکده‌دیر کی اونون شعرینین آب-هاواسینی مضمون اوسته‌گل مضمون تشکیل ائدیر؛ و بونا گؤره داخیلی فورمادان یوخسوندور. نئجه کی هئچ بیر کیمسه «بهار»ین شعر فورماسی‌نین یاخشی اولدوغوندان دانیشمیر. ترسینه اونون شعری حاقدا یالنیز بو ایفاده واردیر کی: او یاخشیجا قصیده یازیر. یعنی او مضمونا فورما وئرمه‌یی ایزله‌میر. بونا گؤره ده، بهارین شعرینین مضمونو، اونون فورماسیندان یئنی اولاراق، مضمون، فورمادان کناردا آنلاملاشیر. اصلینده بهارین قصیده‌سی‌نین سرت قورولوشونا باخمایاراق او دا داها چوخ نظم فورمتینده یازان بیر ناثیردیر. نیمانین شعرینین فورماسی یوموشاقلیغینا رغمن، او فورما تمثالیندا مضموندا دَییشیکلیک یارادان بیر شاعیردیر».
بئله‌لیکله مضمون هارین و دیکباش و عصیانکار اولدوقدا، فورما اونو اؤز #ائستئتیکاسیندا توختاقلیق وئریر: «شعرین قاچیش دورومونو تاماشاچی گؤزونون قاباغیندا ساخلایاراق فورم و مضمونون ایکیلیکده گؤزل گؤرونوشونون تاماشاسیندا لذت آلماسینا سبب اولور. فورما بیر باشقا سؤزله دئسک: «اوز‌به‌اوز قالماق» معناسیندادیر. توتوق وئرمه‌ین شئی‌لری سایخینلاشدیرماقدیر».
#ترجمه اؤزومه عایددیر.
همت شهبازی
اگر معتقد باشيم كه #شعر_معاصر_آذربايجان تنها درچارچوب ادبيات خشن رشد كرده، راه خطا نرفته‌ايم. درست است كه دركنار آن اشعاري با موضوعات غنايي نيز وجود داشته اما همين #ادبيات_غنايي نيز در يك نگرش عميقانه دچار همان سرنوشت اعترض‌آميز شده است. بدين‌معني‌كه در اين نوع ادبيات كه بايد عشق، صميميت و عاطفه بر آن حاكم باشد؛ اين مفاهيم در يك حركت گسترده تبديل به عناصري خشن و غيرعاطفي گرديده و شاعر، باقي‌ماندن در انديشه‌هاي تغزلي را بعنوان يك عنصر سنتي و غيرفعال دانسته است. اين مسئله درگوشة تفكرات او جايگاه بخصوص بازكرده؛ و حتي ميتوان گفت كه درشعر معاصر تبديل به يك ارزش سنتي يا سنت ارزشمند گرديده است.
بطور كلي به‌دليل ماهيت مظلومانة ملت آذربايجان، فرجام شعر آن نيز به هيچوجه ملايمت رمانتيكانه نداشته است بلكه خواننده سرانجام با نوعي پرخاشگري عاطفي يا با مفاهيم خشن دل‌آزار مواجه گرديده و همواره نفرت و انزجار آنها را نسبت به عوامل مستبدانه طبيعت برانگيخته و اعمال خشونت‌بار اجتماع با عكس‌العمل‌هاي هنر خشن نيز روبرو شده است.
#ماهيت_تبعيدي_فرهنگ_آذربايجان چيزي است كه هر شاعر روشنفكري را كه پي به ماهيت فرهنگ خود برده، به دفاع از آن مشغول داشته است. به همين خاطر نيز وقتي به خلاقيتهاي هنري روي مي‌آورد، اولين چيزيكه به ذهنش خطور مي‌كند هستيِ به هيچ‌انگاشته شدة فرهنگي است كه مي‌خواهد از هستي آن سخن به ميان بياورد. تسلط فرهنگي و عدم احترام به فرهنگ آذربايجان سبب شده كه متوليان اين فرهنگ هميشه با ديده شك و اعتراض به عملكردهاي فرهنگ حاكم بنگرند. اين عدم اعتماد گاه منجر به تنشهاي غيرآشتي‌جويانه نيز شده، اصرار به خود‌بزرگ‌بيني فرهنگ حاكم، مقاومت انديشه‌گرانة فرهنگ محكوم را برانگيخته است.
منبع: #نقد_شعر_معاصر_آذربایجان
#همت_شهبازی
#چاپ_دوم / تبریز #نشر_اختر
اسکی شعرده، لیریک شعر، سئوگیسل و صوفیستی آنلامدا گلیشمیشدیر. بو آنلامدا، ایچسل(درونی) صمیمیت، توپلومسال آجی-آغریلاری اؤزونده گیزلی ساخلامیشدیر. اسکی شعر لیریکاسیندا، شاعیر بوتونلوکله اؤزونو تسلیم ائده‌رک، اومید و اومیدسیزلیینی باشقاسینین دوشونجه و دویغوسوندا آختاریر. داها دوغروسو اسکی لیریکانین قبول ائتدییی بیرجه قانونو واردیر: «من یاخشی دویغولاریمدا یاشاماق ایسته‌ییرم». بونا گؤره، سیدعمادالدین نسیمی کیمی اؤز لیریکاسینی انسان سئوگیسینه حصر ائدن شاعیرلرین سایی چوخ آزدیر. آنجاق، سحرین «یاشیل ماهنی» اثرینده، بیز لیریک شعرین باشقا جهتی ایله تانیش اولوروق. بو دا توپلومسال لیریکادیر. بو اثرده او، بو گونگو اینسانین سجییه‌سینی(سرشت و طبیعت)، توپلومدا هئچ بیر ائتکی بوراخمایان اسکی اینسانین دوشونجه و سجییه‌سینه زورلا باغلاماق {جالاشدیرماق} اولمادیغینا اینانیر. زامان و مکان تجروبه‌لری دورغون دئییل. ترسینه هر زامان دَ‌ییشیکلیک‌لری منیمسه‌یه‌رک حرکت ائدیر. توپلومسال دوروم(موقعیت) و آنلاییشلار(مفاهیم)، صنعتکاری صنعت یارادیجیلیغی‌نین درینلیینه دالماغا یؤنَلدیر.
بو وئبلاگ ادبی - نظری وئبلاگ دیر بو ساحه لرده بوتون یازی لاری قبول ائده رک یازارلارین اؤز آدلاریلا یایماغا حاضیردیر