flaminqoların sevgi lələkləri  şeir: hümmət şəhbazi

flaminqoların sevgi lələkləri

şeir: hümmət şəhbazi

.

uçaq gedək boradan

gülər üzlə qapısında dayanan

başqa bir mavi dənizə

dodaqlar

duzlağa çevrilmiş urmu dənizi tək

yaramıza duz tökənlər var

yuvamızı uçuranlar

əllərimizdə

ağ-apbaq qar dənəcikləri

ərimədən,

uçmadan göynədir yaramızı

və hopur qanımızın laxtalanmış qumsallığına

□□□

ötürəm

yoldan ötən bir yolçu tək

ağ əllərimizdə qalan

tanrının qara batdaq mələklər

cənntin qovulmuş igidi

qumsallığında batmış bir gəmi

ürəyinin görünməz sinirlarında

bitmiş dəvə tikanları

flaminqolar

qapamış yerə sevgi ləlklərini

lövbər atmış öpücüklər

qurumuş gölün dodaqlarının çatlarında

ölümünü gözləyən bir qurd kimi

öləcəyik bu nağılın sonunda

axxx!

ağardığınız qar dənələrində

basdıracaqsınız sevgini

yağız torpağın çılpaqlığında

.

muğan \ 1 avgust 2022

#urmugölü

فلامینقوولارین سئوگی لَلَک‌لری همت شهبازی

فلامینقوولارین سئوگی لَلَک‌لری

همت شهبازی

اوچاق گئده‌ک بورادان
گولر اوزله قاپیسیندا دایانان
باشقا بیر ماوی دنیزه
دوداقلار
دوزلاغا چئوریلمیش
اورمو دنیزی تک
یارامیزا دوز تؤکن‌لر وار
یووامیزی اوچورانلار
اللریمیزده
آغ آپباق قار دَنه‌جیک‌لری
اریمه‌دن،
اوچمادان گؤینه‌دیر یارامیزی
و هوپور
قانیمیزین لاختالانمیش قومسال‌لیغینا
□□□
اؤتورم
یولدان اؤتن بیر یولچو تک
آغ اللریمیزده قالان
تانری‌نین قارا باتداق مَلَک‌لری
جنتین قوولموش ایگیدی
قومسال‌لیغیندا باتمیش بیر گمی
اوره‌یی‌نین گؤرونمز سینیرلاریندا
بیتمیش دَوه‌تیکانلاری
فلامینقوولار
قاپامیش یئره
سئوگی لَلک‌لرینی
لؤوبر آتمیش اؤپوجوک‌لر
قوروموش گؤلون دوداقلاری‌نین چاتلاریندا
اؤلومونو گؤزله‌ین بیر قورد کیمی
اؤله‌جه‌ییک بو ناغیلین سونوندا
آخ‌خ‌خ
آغاردیغینیز قار دنه‌لرینده
باسدیراجاقسینیز سئوگینی
یاغیز تورپاغین چیلپاقلیغیندا

موغان – ۱۴۰۱/۵/۱۲

ادامه نوشته

شاعیر آدلاری حذف ائده‌ر / همت شهبازی‌نین آذربایجان شعرینده مدرنیزم کیتابینا قیسا بیر یازی ثریا خلیق

شاعیر آدلاری حذف ائده‌ر / همت شهبازی‌نین آذربایجان شعرینده مدرنیزم کیتابینا قیسا بیر یازی

ثریا خلیق خیاوی

مدرن شعره؛ مدرن شاعیر، مدرن تنقیدچی و مدرن اوخوجو گرک‌دیر. حالبوکی بیزیم شعریمیزده چوخ واختلار بو اوچ عامیل بیرلشمه‌دن آخساقلیقلار یارانیر. کیتابلاری یاییملانان شاعیرلرین چوخو اؤز شعرلرینی مدرن سانسالار دا بیر چوخ حاللاردا تاسسوفله بئله دئییل. آدام وار اون کیتابی یاییملانیب هله مدرن شاعیر یوخ، حتتا اونا شاعیر/ یازار دا دئمک اولماز. آدام دا وار بیر کیتابی یاییملانیب و او بیر کیتابلا دا اؤزونو گئرچک بیر شاعیر اولدوغونو ثبوت ائدیبدیر. بو، ساده‌جه بیزیم ادبیاتا یوخ، باشقا دیللی ادبیاتا دا صادیق‌دیر. ایش بوردادی کی مدرن دئدیییمیز بوتون یئنی‌لیکلر زامانلا دییشیرلر. اگر بیر یئنی‌لیک اون ایل بوندان اؤنجه یئنی تانینیردی ایندی اسکی حساب اولور و بیز تاسسوفله هله یئنی‌لشمه‌نین ایلکین فاکتورلارینا چاتان شعرلریمیزین آز اولدوغونو بیلیریک. باشقا سؤزله بارماق سایی‌ قدر شاعیرلریمیزی مدرن آدلاندیرا بیله‌ریک.

تورکجه سربست شعرلریمیزین دوخسان بئش فاییزیندا فورم یوخدور؛ شاعیرلریمیز یالنیز مضمونا اهمیت وئریرلر.
بونا گؤره، ادبی قطعه یا نثر، گزارش و خاطیره کیمی یازیلار اورتایا قویولور. بوندان علاوه آغ شعر آدیلا یازیلان شعرلرین چوخو آغ شعر دئییل‌لر. اونا گؤره کی بونلارین چوخو، کیلاسیک تفکر‌ایله یازیلان شعرلردیر. بعضی شاعیرلر بئله دوشونورلر کی اگر تانینماز سؤزجوک یازسالار، یا فیلسوفلاردان آد گتیرسه‌لر یا… شعر مدرن اولور. حالبوکی او‌ کلمه‌لر شعار کیمی گلنده شعری مدرن ائتمیرلر بلکه یاماق کیمی شعره یاپیشیرلار. شعر بیر قوندارما شعر اولور، قوراما شکیلینه دوشور، اصلن اوره‌یه یاتمیر...

ادامه نوشته

کیتاب تانیتیمی: آذربایجان شعرینده مدرنیزم / فرهاد شهبازی

فرهاد شهبازی

کیتاب تانیتیمی

آذربایجان شعرینده مدرنیزم
یازار : همت شهبازی – ۱۳۵۰
یاییم ایلی: ۱۳۹۹
یاییمچی: نشر اختر

بیلدیریش: بو تانیتیم یازیسی اصلینده @online.kitabci اینستاگرام پئیجینین کیتاب تانیتیمی آدلی یاریشیندا ایشتیراک ائتمک اوچون یازیلمیش و همن پئیجین واسیطه‌سیله یاییملانمیشدی. یازار همن پئیجین مدیریندن تقدیر ائتمه‌یی اؤزونه بورج بیلیر.

کیتاب ایکی جیلدده، ۱۲۴۴ صحیفه‌ده ، آذربایجان تورکجه‌سینده یازیلمیشدی.
یازار کیتابین اؤن سؤزونده، دونیادا مدرنیته‌نین آخاری‌نین ایزینی توتاراق اونون فیرانسا دئوریمی ایله باشلاماسینی یازیر. (۱۷۹۹-۱۷۸۹ م)
اینسانین عقل(اوس) و علمه(بیلیکه) اینامی‌نین آرتماسینی و قارشی اولاراق عاغلاسیغماز و دوغااوستو دوشونجه‌لری اؤز اوزریندن گؤتورمه‌سینی، بو دؤورون یارانماسینا ندن بیلیر.
بو یولدا بیر سیرا اؤلکه‌لرین اجتماعی ایره‌لیلمه‌لرینین، توسباغا سایاغی ایره‌لیله‌ین باشقا اؤلکه‌لرده ائتگیلی اولماسینی وورغولاییر، سونرا آرتیریر کی اونا باخمایاراق ایکینجی اؤلکه‌لرین بو آخاردا سورونه –سورونه گلمه‌لری، اونلاردان تام گلیشمه‌ یه ال تاپماغ ایمکانینی آلیر.
بیر یاندان بو اؤلکه‌لرین، مدرنیته‌یه عایید اؤزللیک‌لرینه باییلدیغینی و باشقا یاندان اونلارین حاکیملری طرفیندن مدرنیزمین عنعنه‌لرینی آیاغی آلتیندا تاپدالانماغینی سؤیله‌ییر. اؤرنک اولاراق ایران و رضا شاهین بو یولدا آتدیغی سهو آددیملاری وورغولاییر.
یازار قیسا آچیخلامادن سونرا، آذربایجان توپلوموندا مدرنلشمه سورجی اوچ مرحله‌ده اولدوغونو یازیر.
الف ) آیدینلانما دؤور
ب) چاغداشلانما دؤور
ج) مدرن دؤنم
او یازیر کی بو مدرنلشمه مرحله‌لری توپلومون هر ایکی قاتیندا یعنی ۱- کوتله‌لر ۲- آیدینلار آراسی اؤزونه مخصوص اؤزللیک‌لرله کئچیر.
یازارجا،کوتله‌لرآراسی مدرنلشمه آوروپا کوتله سی آراسیندا یارانان مدرنلشمه دن ، چوخ اوزون مدت‌دن سونرا ، آذربایجاندا یایغینلاشیر. بو اوزون مدتده آذربایجان کوتله‌سی سیویل اؤلکه‌لرین یالنیز مدرن توکه تیمچیسی (مصرف ائده‌نی) اولور. آیدینلار آراسی مدرنلشمه یازارجا عمومیتله آوروپا مدرنلشمه‌سی ایله بیر آخارلی و یا اوندان چوخ آز سونرا باشلامیش بیر آخارلیدیر. او آذربایجان ضیالی و آیدینلارینی “آذربایجان” مدرنلشمه‌سی‌نین اوچه بؤلدویو هر مرحله‌نین قاباخدا گئدنلری یبلدیریر...

ادامه نوشته

آليملاما ائستئتيكا نظریه‌سی  یازان: بئرنا موران  اويغونلاشديران: همت شهبازی

 

  ادبیات نظریه‌لری

آليملاما ائستئتيكا نظریه‌سی

(rezenptionsasthetik)            


یازان: بئرنا موران

اويغونلاشديران: همت شهبازي


آليملاما ائستئتیکاسی نظریه‌سی [نظريه‌ي‌ زيبايي‌شناسي دريافت] 1960لارين سونوندان بو يانا ادبیات اثرلري‌نين آنلامی و یوزومو ايله ایلگیلی اولاراق اوخوجویا عاید اولان ايشله‌يي آراشديران چئشیدلی نظریه‌لره وئريلن عمومی بير آددير. آمما بونلارا کئچمه‌دن اؤنجه آليملاما نظریه‌سی‌نین، رومانتیک ائتکی نظریه‌سیندن نئجه آيريلديغيني ايفاده ائتمه‌یین فایداسی وار.

رومانتیک ائتکی نظریه‌سينی آراشديرارکن سؤز قونوسو ائتکی‌نين آرينما، ذؤوق، هيجان و ائستئتیک ياشانتي کيمي پسيخولوژيك ساحه‌ده ائتکیلر اولدوغونو ايفاده ائتميشديک. صنعتين گؤره‌وی، بو ائتکیلري اويانديرماق ايدي و صنعتي آیدینلاتماق اوچون صنعتين ماهيتي اولاراق ايره‌لي سورولوردو. آليملاما نظریه‌سی ايسه صنعتين تعريفي ايله مشغول اولمور، آنلام سورونونو چؤزور. اثره آنلامی يازارمي يوکله‌ییر، اثرده کي سؤزلرمي چيخاریر، يوخسا اوخوجومو وئریر؟ بو بير دويغو سورونو دئييل، دوشونجه و ادراکلا عاید اولان بير سوروندور؛ و بوندان اؤتري آليملاما نظریه‌سي يوزومچولوقلا (تاويل، hermenuetics) باغلی قارشييا قويولموش بير نظریه‌دير.


يئني تنقيد و قورولوشچولوق [ساختارگرايي، ياپيسالچيليق] يازارا دا، اوخوجويا دا آرخا چئويرميش نظریه‌دير. 1960لارين سونوندا ايسه اورتايا آتيلان نظریه‌لرين چوخو بير باشا اوخوجو مرکزلي اولماسالار دا بئله، هئچ اولماسا اوخوجويا دؤنوک استقامتلري اولان نظریه‌لردير. ماشئرئي و ائگلئتون-ون مارکسيست تنقيدينده.. 

 

 

ادامه نوشته

اؤزگه‌لشمه (yabancılaşma) *  اویغونلاشدیران: همت شهبازی

 

فلسفه سؤزلویو 

اؤزگهلشمه (yabancılaşma) *

اویغونلاشدیران: همت شهبازی


بیر کیمسه‌نین اؤز امه‌يينين محصوللاريندان حدديندن آرتيق شكيلده قوپماسی عمومیتله یاشاییشین اصلینده جاذیبه‌دار دَیرلی اولا بیله‌جک کیمی یؤنلردن آچیقجا نیفرت ائتمکله یا دا بونلارا لاقئید قالماقلا سونوجلانان توپلومساللیقدان آیری دوشمکدیر. بو اصطلاحی ایلک دفعه  هئگئل   روحون فئنومئنولوژی» {پديدار شناسي روح} (1807) آدلی اثرینده " مطلق" واسیطه‌سیله قاورانمامیش انسان یاشاییشی‌نین آسانلیقلا طبیعته اؤزگه‌لشه‌جه‌یینی وورغولاماق اوزره ایشله‌دیر. هئگئل روحون فئنومئنولوژی اؤزگه‌لشمه موضوعسونو ایشلتمه‌سیندن مقصد، خیریسیتیان مدنیتی‌نین قدیم یونان مدنیتیندن قایناقلانماسی‌نین «روحو ماهیتیندن یادلاشماسی» « مدرنیته‌نین ایسه بو اؤزگه‌لشمه‌یی آشما گئديشي اولدوغونو گؤسترمکده‌دیر. هئگئلین فیکرینجه اؤزگه‌لشمه‌یی « موتسوز بیلینج (شعور)» داها یاخشیجا ایفاده ائدیر. آنجاق موتسوز بیلینج اجتماعی گئدیشین یالنیز «اؤز-بیلینج (خودآگاهی)» سوییه‌سینده ایفاده ائدیلمه‌سیدیر.
فردی اؤز بیلینجین درین‌لشه‌رک گلیشمه‌سی هر بیر آدامین اؤز باشینا دَیرلی اولماسینی و بو دَیَره حؤرمت ائدن بیر اجتماعی سیستئمین دوغماسینی تأمين ائتميشدير. هئگئل دین ساحه‌سینده لوتئرچی (luther) رئفورملاری سیاست ساحه‌سینده ایسه فرانسا دئوریمینی (انقلابی) اؤزگه‌لشمه‌نین مثبت بیر استقامته چئوريلمه‌سي‌نين اؤرنکلری ساییر.


فوئرباخ ایسه انسانین اؤزونه مخصوص فعالیتیندن آشیری بیچیمده قوپاریلماسیندان دوغولاجاق تهلوکه‌لری وورغولارکن اؤزگه‌لشمه آنلاييشيندان سؤز آچیر. هئگئلین اؤزگه‌لشمه آنلاييشيني فوئرباخ دینه قارشی تنقیدی ایله آچیقلاییر. فوئرباخ‌ین فیکرینجه تانری دوشونجه‌سینین اؤز انسان اصیل دوشونجه‌میزدن باشقا بیر آنلامی یوخدور. دین انسانین اؤزونه اؤزگه‌لشمه‌سی انسانین اؤز اؤزوندن قوپماسیدیر . مارکس بیر آددیم داها ايره‌لي گئده‌رك، كاپيتاليست توپلوم شرايطي آلتيندا بير ايشچينين او بيري ايشچيلرله، امه‌يينين محصولو ايله هفته اؤزو ايله آنلاملي بير مناسبت ايچينده ياشاماسينين امكانسيز اولماسيني اؤزگه‌لشمه آنلاييشيلا آنلادير. ماركس مدرن کاپیتالیزمده گؤردویو فورماسيیلا انسانین اجتماعی من‌لیینی پراتيك اؤزگه‌لشمه‌نین بیر فورماسي اولاراق آچیقلاماغا گیریشیر. بئله‌جه ایشچی‌نین اؤز امه‌یینه اؤزگه‌لشمه‌سی، ايش فعاليتينه اؤزگه‌لشمه‌سی، انسانی ماهیتینه اؤزگه‌لشمه‌سی، باشقا انسانلارا اؤزگه‌لشمه‌سی اولماق اوزره دؤرد آیری اؤزگه‌لشمه‌نی آیدینلادیر. هئگئل کیمی مارکس دا اؤزگه‌لشمه‌یی ایره‌لیله‌ییش (ترقی) سورجينين بیر مرحله‌سي اولاراق گؤرور. نه وار کی مارکس هم هئگئلدن هم ده فوئرباخ ایله برونو بائور-ین اؤنجولوک ائتدییی گنج هئگئلچی‌لرین (هگلیان جوان) اؤزگه‌لشمه آنلاییشیندان اؤنملی اؤلچوده آیریلیر. مارکسین فیکرینجه هئگئل اؤزگه‌لشمه‌نین ماهیتینی معين نؤوعدن بیر شعورون مرکزینه قویاراق دوشونجه‌لری دَییشدیردیکدن سونرا اجتماعی دونیانین دَییشه‌جه‌یینی مدافعه ائدیر. حال بو کی اؤزگه‌لشمه اجتماعی دونیانین سببی دئییل، سونوجودور. اصل اولان (اصلینده) ایلکین بو اؤزگه‌لشمیش دونیانی دَییشدیرمکدیر.
اصلینده بیربیرلری ایله اویغونلاشما، یئرلی یئرینده دايانان شئیلرین بیربیریندن آیریلماسینی، قوپاریلماسینی، پارچالانماسينی خاراكتئريزه ائدن هر نؤوع اجتماعی یا دا پسیخولوژییک قابالیغین آدی اولاراق اؤزگه‌لشمه 20.جی عصرین توپلوم قايدالارينين و تنقيدچيلرينين آچار آنلاييشيدير. قارشیلیقلی ائتکیلنمه و آنلاییشا اجازه وئریلمه‌ین چئوره‌ده (محیط و موقعیت) انسانلار بیربیرلرینه اؤزگه‌لشیر. سیاسی اوداقلاردان (مرکز) قوپاریلان یا دا بونلار قارشیسیندا گوجسوز بوراخیلان یوردداشلار دا سیاسی اؤزگه‌لشمه‌یه اوغراییرلار.


 

قایناق:

فلسفه سؤزلویو : آ.باکی گوجلو - ائرکان اوزون - سئرکان اوزون - او.خسرو یوکسال - بیلیم و صنعت یاینلاری


_____
قئيد:
بورادا اؤزگه‌لشمه اصطلاحینی توركيه متنينده ایشله‌نن يابانجيلاشما اصطلاحی ایله عوض ائتدیک. منجه ديليميزده اؤزگه‌لشمه و ياخود " يادلاشما" كيمي سؤزلري بو اصطلاحين قارشيليغي كيمي ايشلتمك اولار. بونا گؤره اؤزگه‌لشمه سؤزجويونو سئچديك. (اویغونلاشدیران)

 

ادامه نوشته