آواوا رومانیندا آیین (اوسطوره‌وی، میفیک) دوشونجه یازان: همت شهبازی

 

 

آواوا رومانیندا آیین (اوسطوره‌وی، میفیک) دوشونجه
یازان: همت شهبازی



🌿 مؤلف تحکیه‌چی، تهرانین یوخاری باشلارینا بیر ائوه گئده‌رک، اورادا قوناق بیر خانیمین، آذربایجان فولکلوروندا، اساطیرینده، سندن سوروشمالی نئچه سورغو-سوالی واردیر (ص7) توققوشما یارادان سورغوسو ایله باشلاییر. او قوناق خانیم، اثرین ایکینجی بؤلوموندن، رومانین اصیل تحکیه‌چیسی کیمی اؤزونو گؤستریر. رومانین سونرا گلن حادثه‌لری، بیرینجی بؤلومون جاوابی کیمی سس‌لنیر. بئله‌لیکله آواوا رومانیندا، ایکی تحکیه‌چی وار. بونا من‌‌تحکیه‌چی‌نین کؤلگه‌سی اولان باشقا بیر تحکیه‌چینی یعنی اسیرلیک‌تانریسینی دا آرتیرماق ایسته‌سک اوچ اولور.

🌱 روماندا تحکیه‌چی‌نین گزدییی یئرلر، نقل اولوندوغو و یا باش چکدییی مکانلارین چوخلوغونو نظره آلساق اونلارین نئجه ده بیر گؤز قیرپیمیندا هامیسینی بیر یئرده گؤرمه‌ییمیز رومان اوسلوبونون سیخ اوسلوبوندان خبر وئریر.

🌿 آواوادا اعتبارینی ایتیرمیش اوسطوره‌لر دؤورو، آیین (اوسطوره‌وی) دوشونمک فیکرینه دوشور. آرخه‌تیپ، آیین دوشونجه‌نین اساسینی و بلکه ده ائله اؤزونو تشکیل ائدیر. روماندا سون‌آی آیین دوشونجه‌سی مرکز خطده دوراراق هر نه‌یی اؤزونده چؤزوب یوزماغا طرف آپاریر. بوتون سوژئت‌لر بو دوشونجه‌نی یوزماقلا گلیشیر. رومانین هر بیر جومله‌سینده، 

ادامه نوشته

دیل، مدنی آنلاشمانین اؤزه‌یی  (اورتاق دیل‌بیرلشمه‌سی و سئحیرلی رئالیزم )  یازان: همت شهبازی

 

دیل، مدنی آنلاشمانین اؤزه‌یی 
(اورتاق دیل‌بیرلشمه‌سی و #سئحیرلی_رئالیزم )

یازان: همت شهبازی



🌿 بو گون علمی آراشدیرمالار، همی ده ادبی یارادیجیلیق نمونه‌لری، سئحیرلی رئالیزم آخیمی‌نین لاتین آمریکاسیندان قایناقلاندیغینی، دوغولوب بویا – باشا چاتدیغینی تصدیقله‌ییر. دئمک ایلک دفعه دونیا سوییه‌سینده آوروپا بؤلگه‌سیندن قیراقدا اورتایا چیخان بیر ادبی جریانا شاهید اولدوق. بورادا ادبی یارادیجیلیق باغلانتیلاریندان علاوه #ادبی_ناسیونالیزمین، داها دوغروسو #ادبی_بیرلشمه‌لرین ده ایزینی گؤرمک اولور. گلیشمیش آوروپا دؤولت‌لری‌نین یئنی دونیادا یئنی مستملکه‌ اؤلکه‌لری آختاریب تاپاراق اونلاری اؤزلرینه تابع ائتمک‌لری ایله باغلی‌لیغی اولان حالدا، اؤزونو مستملکه‌چیلیکدن چیخارماق نیتینه دوشن اوچونجو دونیا اؤلکه‌لرینه عاید اولان لاتین آمریکاسی‌نین هم سیاسی آداملاری، همی ده اجتماعی‌-‌ادبی آیدین‌لاری چیخیش و قورتاریش یولو آختاردیقدا اونو بؤلگه‌سل (منطقه‌ای) بیرلشمه‌ده تاپدیلار. بئله کی اونلار اؤزلری‌نین عنعنه‌وی توپلوم و مدنیت‌لرینه سؤیکه‌نه‌رک سیاست ساحه‌سینده قونشولار آراسی، مدنیت‌لر آراسی خوش نیت‌لری بیرلشدیرمکله اورتاق سیاسی اقتدار بؤلگه‌لری یارادیرلار. بو اؤلکه‌لر، آوروپا مستملکه‌چیلییی قارشیسیندا اؤزلری‌نین قونشو دوشمن‌چیلیک‌لرینی قیراغا قویاراق سیاسی علاقه‌لر واسیطه‌سی ایله یاخشیجا مناسیبته کئچه‌رک آوروپا مستملکه‌چیلیک سیاستینی ده اَریتمه‌یه یؤن‌لندیلر. سیاسی بیرلشمه‌لر، ادبی بیرلشمه‌لرله ده نتیجه‌لندی. ادبی بیرلشمه‌ده #دیل_بیرلییی، اؤن سیرادا دایاندی. بو اؤلکه‌لر آراسیندا «اسپانیول‌ـ‌پورتوغال» دیل‌لری #معیار_دیل بیرلشمه‌ نؤقطه‌سینه چئوریله‌رک مدنی علاقه‌لرین گلیشمه‌سینده، بیرلشمه‌سینده اؤنملی رول اوینادی. بونو جناب #صبحدل بیر یازیسیندا «واحید ادبی بؤلگه» آدلاندیراراق یازیر:

«اینکیشاف ائتمیش اؤلکه‌لرین تام منطیقی داورانیشی اؤنونده اینکیشاف ائتمکده اولان اؤلکه‌لرین ضیالی‌لاری باشقا بیر یول سئحیر-اووسون یولونو سئچدیلر. اونلار کئچمیش فولکلورلارینی بو گونکو روایت تئکنیک‌لری ایله رومان ژانریندا یاشاتماغا چالیشدیلار» (صبحدل، #بوتا، سای 4، ص 119).

🌱 بئله‌لیکله دونیا ادبیاتینی اؤز تاثیری آلتیندا ساخلایان «سئحیرلی رئالیزم» بو ادبی علاقه‌لرین بیرلشمه‌سیندن یاراندی. دئمک دیل، بیرلشمه‌نین، مدنی آنلاشمانین اؤزه‌یی‌دیر.

 

ادامه نوشته

فریدون بی کؤچرلی

 

فریدون بی کؤچرلی

 
۱۹۰۳ ده یازدیغی بیر مقاله‌سینده ۲۵ ایل اؤنجه #تورکجه‌ده چاپ اولان #اکینچی قزئتی‌نین آیدینلادیجی رولونو، گؤزلری گؤتورمه‌ین گئری قالمیشلار طرفیندن تنقید یوخ، ترسینه یامان یووز آتشینه توتانلاردان یازیر. ۲۵ ایل سونرا یئنه ده تورکجه‌ده #شرق_روس قزئتی چیخاراق کوتله آراسیندا گئنیش اوخوجو قازانیر. بو دفعه هامی بو قزئتین آیدینلادیجی رول اوینادیغینا گؤره اونلاری یامان یوووز یوخ، تعریف ائتمه‌یه باشلاییرلار. #کؤچرلی ۲۵ ایلین ایچینده ملتی آییلتما جریانینا گؤره قزئت‌لرین اؤنملی رولونو وورغولایاراق اوخوجو دوشونجه‌سی‌نین ده آز مدتده دییشیلمه‌سینی خصوصی وورغولاییر.

بو قزئت‌لر آنا دیلیمیزده چاپ اولدوقلاری اوچون اوخوجولارینی دا بو یولا یؤنلندیرمه‌یی باجاریرلار. دئمک یازیچی اوخوجونو ایسته‌دییی کیمی یئتیشدیره بیلیر.

#اکینچی قزئتینده تبلیغ اولونان یئنی علم‌لر تحصیلینی یامان یووزلا جاوابلاندیران هادی‌الامذلین قاراباغی (Hadi-əlmüzəllin qarabaği) کیمی گئریچی شاعیرلرین آرتیق آدلاری دا تاریخدن سیلینیبدیر. آنجاق اکینچی‌نین یولو بو گون ده داوام ائتمده‌دیر.

#همت_شهبازی
1400.12.28 müğan

#تورکجه_یاز #آنادیلی