کلاسیک سؤزونون آنلاییشی همت شهبازی
کلاسیک سؤزونون آنلاییشی
klassik sözünün anlayışı
همت شهبازی Hümmət Şəhbazi
کلاسیک سؤزو بیزیم تاریخی آنلاییشیمیزا چاغداش زاماندا هوپموشدور. کئچمیش زامانلاردا عمومیتله چاغداش اصطلاحی اولمادان اونون قارشی طرفی اولان کؤهنه و یا اسکی اصطلاحی دا یوخ ایدی. «اسکی» صیفتی شعره عاید دئییله‌سی بیر اصطلاح دئییلدیر. بعضی تذکره‌چی‌لر، بیر سیرا شاعیرلرین اوسلوبوندان دانیشارکن «بدیعی و یا تزه شعرلری» اولدوقلارینا اشاره ائدیرلر. آنجاق بو «تزه‌لیک» همان « #دیوان» آنلاییشی چرچیوه‌سیندن قیراغا چیخمیردی. شعرده بعضی فرقلی‌لیک‌لر یارادان شاعیرلرین اوسلوبونا بو سؤزو ایشله‌دیردیلر. یعنی مسئله بو کلمه‌نین ایشله‌نیب ایشلنمه‌مه‌سینده دئییل. عمومیتله #مدرن دوشونجه بیزه آخیب گلمه‌میشدن قاباق، اسکی ادبیات هئچ زامان اؤزونو چاغداش و اؤزوندن قاباقکی ادبیاتی «اسکی» و یا بونا بنزر باشقا بیر آدلا صادالاماییبدیر. تذکره‌لرده بعضن فیلان شاعیرین یئنی اوسلوبو اولدوغونا اشاره اولونور؛ آنجاق بو یئنی اوسلوب عمومی بیر اوسلوب اولمادان، همان اسکی ادبیات چرچیوه‌سینده بیر اوسلوب اولدوغونا اشاره‌دیر.
بونلاری نظره آلاراق و «کلاسیک» آنلاییشی‌نین بیزیم ادبیاتیمیزدا یئنی بیر آنلاییش اولدوغونو دا بری باشدان وورغولایاراق «یئنی شعر»ین قارشی طرفی اولان شعری بعضن «دیوان» بعضن دا «کلاسیک» شعر آدلاندیردیغیمیزدا مقصدیمیز عینی آنلاییش‌دیر. حتتا «دیوان شعری» آنلاییشی دا « #یئنی_شعر» آنلاییشی یاراندیقدان سونرا یارانماسی دوشونجه‌سینده‌یم. «یئنی شعر» اؤزوندن قاباقکی شعری، اؤزو ایله فرقلندیرمک اوچون «دیوان شعری» یا «کلاسیک شعری» یاراندی.
بئله‌لیکله ایستر «دیوان» ایستر «کلاسیک» آدلاندیردیغیمیز شعر، چاغداش شعردن اؤنجه «قافیه‌لی» شعره دئییریک. قافیه‌لی شعر چاغداش دؤنَمده ده یازیلیر. بونلاری دا قافیه‌لی اولدوغو اوچون « #کلاسیک_شعر» آدلاندیریریق. کلاسیک قافیه‌لی شعر، چاغداش زاماندا طبیعی کی اؤزونو یئنی‌لشدیردی. آنجاق بو شعرلر، کلاسیک قافیه‌لی شعرین فورمتینی منیمسه‌دیک‌لری اوچون باشقا بیر قونودا یعنی «مدرن و یا #سربست_شعر»دن باشقا بیر چرچیوه‌ده آراشدیرماق گره‌کیر:
«میلادی 2.جی عصرده، روما تدقیقاتچیسی آولوس جلیوس یازیچیلاری ایکی گروپا بؤلور: کلاسیک یازارلار، کوتله یازارلار. کلاسیک یازارلار عنوانینی، اثرلرینی توپلومون یوکسک صینیف‌لر طرفیندن مطالعه اولونان یازارلاری حساب ائدیر. گئت‌گئده بونون معناسی گئنیشله‌نه‌رک کلاسیک اثرلر، گنج نسلین تعلیم تربیه‌سینده و درسلیک‌لرینده استفاده اولوب تدریس اولونان اثرلری احتیوا ائتدی» (رضا حسینی، مکتب های ادبی)
تورک #تنقیدچیسی و «دئنه‌مه» ژانری‌نین تورکیه‌ده بانی‌لریندن اولان « #نورالله_آتاچ» ایسه «کلاسیک» سؤزونو گلمه بیر سؤز اولدوغونو دئیه‌رک یازیر:
«کلاسیک لاتینجه ده «یوکسک صینیفده، کوبار (زادگان، اشرافی) اثر» دئمک ایمیش. هانسی اثرلر کوباردیر، یوکسک صینیفدن‌دیر دئیه بیلریک؟» دئیه سوروشور نورالله آتاچ.
تنقیدچی بونا آیدینلیق گتیرمه‌یه چالیشسا دا، یئنه ده بیزیم آنلاییشیمیزدا کلاسیک سؤزونون بو معناسی دوغمالاشمایاجاقدیر. اونا گؤره کی عمومیتله غرب ادبیاتیندا، ادبیاتی چوخ زامانلار هم اوخویانی هم ده یازانلاری «کوبارلار» صینیفی اولموشلار. بیزیم ادبیاتیمیزدا ایسه نه کوبار یازانیمیز نه ده کوبار اوخویانیمیز اولموشدور غربده اولان آنلاییشلار قارشیسیندا. بیزده «سارای ادبیاتی» اولدوغونو هامی بیلیر. « #سارای_ادبیاتی» ایسه «سارای»دا اوخودوقدان سونرا، شاعیرین «دیوانینا» کئچیردی. «سارای» آداملاری یالنیز شاعیرین آغزیندان بیر دفعه‌لیک شعری ائشیدیردی. سونرا شاعیرین امک حاققینی وئریردی و داها شعر، سارایدا اونودولوردو. شاعیرین شعرلری دیوانینا کئچدیکدن سونرا اوزون سوره چکیردی آز سایلی شعر سئورلر طرفیندن اوخونماغا باشلاییردی.
نورالله آتاچ سوندا بو نتیجه‌یه چاتیرکی:«کلاسیک‌لیک بیر جیغیر دئییلدیر، کلاسیک کؤهنلمز، کئچمیشده قالماز معناسیندادیر. هر دؤنم اؤز کلاسیک‌لرینی یئتیشدیریر.» (ص 24 دئنه‌مه‌لر)
-سوال اولونا بیلر کی #مدرنیزمدن قاباق، #شرقین ان آزیندان ادبیات ساحه‌سینده او قدر غرب‌له آلیش-وئریشی یوخ ایدی. بئله اولدوقدا «کلاسیک» سؤزو ده طبیعی کی بو ادبیاتدا اولمایاجاقدیر.
بس بیزده هم « #کلاسیک» سؤزو، هم ده «کلاسیک» آنلاییشی اولماییبدیر. #مدرن_ادبیات یاراندیقدان سونرا، اؤزوندن قاباقکی ادبیاتا بیر آنلاییش وئرمه‌یه باشلادی و اؤزونو، اونلاردان آییرماق اوچون ایکی آنلاییشین یعنی «کلاسیک» و «مدرن» ادبیات آنلاییشی‌نین یارانماسینا سبب اولدو.
«کلاسیک» سؤزو ایله باغلی، آوروپا ادبیاتیندا اولان بیر شئیه ده اشاره ائتمک ایستیرم. عمومیتله #کلاسیسزم آخیمی اؤزونه مخصوص اؤزللیک‌لری ایله سئچیلدییی اوچون بیر #آخیم (مکتب) حساب اولونور. یعنی بو آخیم بیر سیرا قاباریق اوسلوبلارینا گؤره باشقا اوسلوبلارلا سئچیلیر و بونا گؤره ده «کلاسیسزم» آنلاییشی اونلاردا یاراندیغی زاماندا اؤز آدینی و آنلاییشینی قازانیر.
بو اؤزللیک‌لری نئجه سئزمک اولور؟ بونلار بیر دؤنمده، او دؤورون ادبی داورانیشیندا اورتاق ایشله‌نن اوسلوبدان یارانیر.
#یازی نین بیر بؤلومو گتیریلدی.
بو وئبلاگ ادبی - نظری وئبلاگ دیر بو ساحه لرده بوتون یازی لاری قبول ائده رک یازارلارین اؤز آدلاریلا یایماغا حاضیردیر