دیل، مدنی آنلاشمانین اؤزه‌یی 
(اورتاق دیل‌بیرلشمه‌سی و #سئحیرلی_رئالیزم )

یازان: همت شهبازی



🌿 بو گون علمی آراشدیرمالار، همی ده ادبی یارادیجیلیق نمونه‌لری، سئحیرلی رئالیزم آخیمی‌نین لاتین آمریکاسیندان قایناقلاندیغینی، دوغولوب بویا – باشا چاتدیغینی تصدیقله‌ییر. دئمک ایلک دفعه دونیا سوییه‌سینده آوروپا بؤلگه‌سیندن قیراقدا اورتایا چیخان بیر ادبی جریانا شاهید اولدوق. بورادا ادبی یارادیجیلیق باغلانتیلاریندان علاوه #ادبی_ناسیونالیزمین، داها دوغروسو #ادبی_بیرلشمه‌لرین ده ایزینی گؤرمک اولور. گلیشمیش آوروپا دؤولت‌لری‌نین یئنی دونیادا یئنی مستملکه‌ اؤلکه‌لری آختاریب تاپاراق اونلاری اؤزلرینه تابع ائتمک‌لری ایله باغلی‌لیغی اولان حالدا، اؤزونو مستملکه‌چیلیکدن چیخارماق نیتینه دوشن اوچونجو دونیا اؤلکه‌لرینه عاید اولان لاتین آمریکاسی‌نین هم سیاسی آداملاری، همی ده اجتماعی‌-‌ادبی آیدین‌لاری چیخیش و قورتاریش یولو آختاردیقدا اونو بؤلگه‌سل (منطقه‌ای) بیرلشمه‌ده تاپدیلار. بئله کی اونلار اؤزلری‌نین عنعنه‌وی توپلوم و مدنیت‌لرینه سؤیکه‌نه‌رک سیاست ساحه‌سینده قونشولار آراسی، مدنیت‌لر آراسی خوش نیت‌لری بیرلشدیرمکله اورتاق سیاسی اقتدار بؤلگه‌لری یارادیرلار. بو اؤلکه‌لر، آوروپا مستملکه‌چیلییی قارشیسیندا اؤزلری‌نین قونشو دوشمن‌چیلیک‌لرینی قیراغا قویاراق سیاسی علاقه‌لر واسیطه‌سی ایله یاخشیجا مناسیبته کئچه‌رک آوروپا مستملکه‌چیلیک سیاستینی ده اَریتمه‌یه یؤن‌لندیلر. سیاسی بیرلشمه‌لر، ادبی بیرلشمه‌لرله ده نتیجه‌لندی. ادبی بیرلشمه‌ده #دیل_بیرلییی، اؤن سیرادا دایاندی. بو اؤلکه‌لر آراسیندا «اسپانیول‌ـ‌پورتوغال» دیل‌لری #معیار_دیل بیرلشمه‌ نؤقطه‌سینه چئوریله‌رک مدنی علاقه‌لرین گلیشمه‌سینده، بیرلشمه‌سینده اؤنملی رول اوینادی. بونو جناب #صبحدل بیر یازیسیندا «واحید ادبی بؤلگه» آدلاندیراراق یازیر:

«اینکیشاف ائتمیش اؤلکه‌لرین تام منطیقی داورانیشی اؤنونده اینکیشاف ائتمکده اولان اؤلکه‌لرین ضیالی‌لاری باشقا بیر یول سئحیر-اووسون یولونو سئچدیلر. اونلار کئچمیش فولکلورلارینی بو گونکو روایت تئکنیک‌لری ایله رومان ژانریندا یاشاتماغا چالیشدیلار» (صبحدل، #بوتا، سای 4، ص 119).

🌱 بئله‌لیکله دونیا ادبیاتینی اؤز تاثیری آلتیندا ساخلایان «سئحیرلی رئالیزم» بو ادبی علاقه‌لرین بیرلشمه‌سیندن یاراندی. دئمک دیل، بیرلشمه‌نین، مدنی آنلاشمانین اؤزه‌یی‌دیر.