آواوا رومانیندا آیین (اوسطوره‌وی، میفیک) دوشونجه
یازان: همت شهبازی



🌿 مؤلف تحکیه‌چی، تهرانین یوخاری باشلارینا بیر ائوه گئده‌رک، اورادا قوناق بیر خانیمین، آذربایجان فولکلوروندا، اساطیرینده، سندن سوروشمالی نئچه سورغو-سوالی واردیر (ص7) توققوشما یارادان سورغوسو ایله باشلاییر. او قوناق خانیم، اثرین ایکینجی بؤلوموندن، رومانین اصیل تحکیه‌چیسی کیمی اؤزونو گؤستریر. رومانین سونرا گلن حادثه‌لری، بیرینجی بؤلومون جاوابی کیمی سس‌لنیر. بئله‌لیکله آواوا رومانیندا، ایکی تحکیه‌چی وار. بونا من‌‌تحکیه‌چی‌نین کؤلگه‌سی اولان باشقا بیر تحکیه‌چینی یعنی اسیرلیک‌تانریسینی دا آرتیرماق ایسته‌سک اوچ اولور.

🌱 روماندا تحکیه‌چی‌نین گزدییی یئرلر، نقل اولوندوغو و یا باش چکدییی مکانلارین چوخلوغونو نظره آلساق اونلارین نئجه ده بیر گؤز قیرپیمیندا هامیسینی بیر یئرده گؤرمه‌ییمیز رومان اوسلوبونون سیخ اوسلوبوندان خبر وئریر.

🌿 آواوادا اعتبارینی ایتیرمیش اوسطوره‌لر دؤورو، آیین (اوسطوره‌وی) دوشونمک فیکرینه دوشور. آرخه‌تیپ، آیین دوشونجه‌نین اساسینی و بلکه ده ائله اؤزونو تشکیل ائدیر. روماندا سون‌آی آیین دوشونجه‌سی مرکز خطده دوراراق هر نه‌یی اؤزونده چؤزوب یوزماغا طرف آپاریر. بوتون سوژئت‌لر بو دوشونجه‌نی یوزماقلا گلیشیر. رومانین هر بیر جومله‌سینده، هر حادثه‌سینده #سونایی خاطیرلاتماق چاباسی وار. اونو خاطیرلادیقدا هر زامان حیس ائدیرسن کی #ناصر_منظوری اوخویورسان. سونای بیر آیین دوشونجه اولاراق سایین یازاریمیزین کشفی‌دیر. بونا گؤره ده اونون #آواوا رومانی‌نین دیققت‌چکیجی مقاملاریندان بیری گئرچکله آیین دوشونجه‌نین قووشما نؤقطه‌سی اولور. بو، عمومیتله اثرده سئحیرلی بیر گل‌-‌گئت‌له اؤز عکسینی تاپیر. بونو نظره آلاراق بیر چوخ حاللاردا، رومان سئحیرلی بیر رئالیزم دایره‌سینه گیردیکده هم زامان، هم ده مکان انگین‌لشیر، بوتؤولشیر، ابدی‌لشیر. یعنی بیز بو حالدا رومانی، ازلی انسانلارین ماجرالاری، اونلارین زامان زامان سوردوک‌لری حیاتلارینی گؤروروک. #سئحیرلی_رئالیزمده زامان چورویور. زامان اؤز کانکرئت‌لیینی ایتیره‌رک تجرید اولور. بو اوسلوبدا یازیلان اثرلرده مادی و کانکرئت اشیا و اوبرازلار دا افسانه‌وی-‌میفیک اشیالار و اوبرازلارلا عینی‌لشیر. بونا گؤره ده اونلارین گئرچک بوخسا خیال اولدوقلاری آراسیندا شوبهه یارانیر.

آواوادا بعضا غیررئال چالارلار گؤروندوکده، داها دوغروسو اوندا نقل اولونان حادثه و یا ایفاده اوسلوبونون آیاغی یئردن اوزوله‌رک، اوبیئکتیولیکدن چیخاراق غیررئال فضالاردا سئیر ائتدییی حالدا رئال حادثه‌لر، دیالوق‌ و داورانیشلار واسیطه‌سی ایله هر شئی اؤزونو رئال گؤرونتوده گؤستریر. بو نؤقطه‌ده اوخوجو گئرچکله خیال آراسیندا کؤرپو قوراراق باریشیر.
آواوا رومانی‌نین سوژئت قوروجولوغوندا حادثه‌لرین، عمل‌لرین، داورانیش و دانیشیق‌لارین مادی فورماسی ایله میفیک فورماسی اوست‌-‌اوسته دوشور. بو حادثه‌لر یازارین سوژئت قوروجو باجاریغی ایله هردن ایتیر. یعنی اوخوجو بیردن بیره سوژئتین آیین دوشونجه ایله اولایلاشدیغینی گؤرور. یازیچی، اونو همیشه بو حالدا ساخلامیر. اونا گؤره کی اوخوجونون مادی و کانکرئت حادثه‌لر فورمتیندن قیریلیب ایتمه‌سینی ایسته‌میر. اصلینده بئله حالدا قالان سوژئت اؤزو ده، تحکیه‌چی‌لیکله باغینی قیراراق ناغیل بؤلگه‌سینه داخیل اولور. یازیچی، اوخوجونو ناغیل بؤلگه‌سینه داخیل اولوب اورادا همیشه‌لیک قالماسیندان اوزاقلاشدیریر. بونو بیز درحال سوژئت خطی ایله گئرچک آنلارا گلدیکده گؤروروک. بو زامان او، ناغیل‌لار دؤورونده یوخ، چاغداش انسانین یاشامیندا اولایلاشان گئرچک و کانکرئت حادثه‌لر زنجیری ایله بیر بیرینه جالاندیقلارینی سئزیریک. اوخوجو سوژئتین آیین دوشونجه‌ ایله کانکرئت حادثه‌لر آراسیندا ایتیب یئنیدن قاییتماسی ایله اؤزونون دوشونجه تمل‌لرینی قورور.
🌱 آواوادا �اسیرلیک تانریسی� نه‌لریسه آختاراراق اؤزو ایله حسابلاشاراق نه‌لریسه کشف ائتمیش بیر وارلیقدیر. بو، اونون کیملییی ایله علاقه‌ده‌دیر. اؤز �من‌لیینی� کشف ائدن بیر انسان اولاراق اؤزونون کؤکونو، یاشادیغی حیاتین اؤزونونکو اولدوغونو دا کشف ائدیر. او بونا یئتیشمک اوچون چوخلو سیناقلاردان کئچمیش. او دا باشقالاری کیمی اوغراشدیغی تیکینتی ایشینده، باشقا یئرلر و اؤلکه‌لردن آخیب گلن تیکینتی پلانلاریندان استفاده ائده بیلردی، آنجاق بونو ائتمیر. تیکدییی زیقورات بیناسیندا اؤزونون کؤکونو، اطرافیندا یاشادیغی انسانلارین اینانجلارینی، اؤزونونکو اولان تصوورو، دوشونجه و اینانجلارین بینادا یئر آلماسینا و بونونلا دا اؤزونونکو اولماسینا دوشونور. دئمک اولار باش‌قهرمان یاشادیغی یئرده اولان انسانلار و اینانجلاردان بیر پارچا اؤزونده داشییر. هر کیمسه‌دن، هرنه‌دن آلینتیسی وار. بو آلینتی‌لار کومپوزیسییا تشکیل ائده‌رک بیر کؤکده بوتؤولشیر.