سحر_ایشیقلانیر " و #تراژدی_خزان

 

(24 آذر روز خاموشی استاد #حبیب_ساهیر است)

" #سحر ایشیقلانیر " و #تراژدی خزان

همت شهبازی

فصل پاييز و « خزان» يكي از #شخصيتهاي_تمثيلي حبيب ساهر است. در « سحر ايشيقلانير» كمتر شعري ميتوان يافت كه در آن روح افسردگي و دل‌مردگي اجتماع و مردم سرزمينِ شاعر با پژمردگي‌هاي غمبار پاييز و خزان مقايسه نشود. شعرهايي همچون «قورخما» ، «اوولدايير ده‌لي يئللر»،‌ «قارياغيب اوستومه»،‌ «ماهني»، «خزانلار» و «سورگون» از اين قبيل‌اند كه اين دو شعر آخري يكي از غمبارترين شعرهايي است كه با گريز به «خزان» سروده شده و از شاهكارهاي #رئاليسم تراژيك ادبيات معاصر هستند.پاييز، در شعر #ساهر آنقدر بكار رفته كه ميتوان او را « #شاعر_خزان» ناميد. روح پژمرده و اندوهناك خزان، با خلق‌ومنش و تجربيات مثله‌شدة سرزمين شاعر گره مي‌خورد. بخصوص او را از اين نظر ميتوان شاعر خزان ناميد كه ماجراهاي 21 آذر 5ـ 1324 و تشكيل حكومت يكساله از طرف #سيدجعفر_پيشه_وري، در رديف اصلي‌ترين موضوعات و دلمشغولي‌هاي شاعر است. (حتي چنانچه ميانگين شعرهايي را كه او در فصل پاييز بخصوص آذرماه سروده و در پائين شعرها تاريخ گذاشته، درنظر گرفته شود هفتاد درصد آن را درهمين فصل سروده است) تأثير اين حادثة تاريخي آنچنان روح او را عذاب مي‌دهد كه حتي درسالگردهاي متوالي هميشه به ياد قربانيان آن و بدتر از همه خرده‌بورژواهاي فرهنگي است كه پديد آورندگان اين حادثه خونين را مدح و ستايش كرده‌اند. فاجعه خونبار اين حادثه و كشتار مردم از يك طرف، جشن گرفتن نيروهاي حاكم و تقبيح رشادتهاي مردم از طرف همين مداحان خودفروخته، خاطرة غم‌انگيز و فاجعه‌آميزي براي #حبيب_ساهر است كه در اشعار سالهاي بعد كه براي يادآوري و سالگرد آن سروده است، بوضوح عمق تأثير آن را نشان مي‌دهد:

خزان‌ چاغي
قيزيل‌ گونش اودلانيبدير
آغاجلارين‌ يارپاقلاري
مين‌بير‌ رنگله بويانيبدير…
هر‌ يارپاغين‌ بير ‌رنگي‌وار
سودا رنگي
حسرت‌ رنگي
توتغون،‌ توْزلو‌
غربت رنگي…
خزان چاغي، يئل اسركن
ياغير يارپاق اؤلگون يارپاق
قالانيبدير قالاق‌ـ قالاق يوللار اوزاق، گؤللر د‌رين
نسيم اسير سرين‌ـ‌ سرينداغلار بيزيم ، باغلار سيزين
يئرييركن يارپاق اوسته
قالماز ايزين…
گون يانديرماز!
سون باهاردير
سانكي آغاج يارپاقلاري
لاجوردي بير متن‌ده
ناققيشلاردير…
بيرچوخ خزان گليب، كئچدي…
بيرچوخ كروان قوْنوب كؤچدو
بير خزاندا
يئتيم قالديق
بير خزاندا
سئودالانديق
بير خزاندا
آلوولانديق
أن نهايت
خوليالارين‌هاواسينا
قانادلانديق.
بير خزاندا پارلاق قيزيل گونش دوغدو
بير خزاندا
بولود گليب گونو بوغدو…
آتلاداركن خزانلاري
زامان بيزي قووالادي…
گلدي زامان، كئچدي زامان
آيري دوشدوك يوردوموزدان قالديق سرين‌ـ سرين بولاقلارا
گول‌ـ چيچكلي اوتلاقلارا …
زامان كئچدي، بيز قورودوق
سوسوز قالان آغاجلار تك طراوتدن سالدي بيزي
بيلمم غربت؟…
بيلمم فلك؟…

در همين تمثيل «خزان» است كه چيزهاي عيني، اشيا و طبيعت نمادينه شده، روابطش را با هستي انساني و ملتي ستمديده حفظ مي‌كند. اين نمادها بازتاب محض و بدون دستبرد به هستي آنها نيست بلكه در اين نمادها طرح دروني و بيروني انسان، در هماهنگي كلي با آنها همراه با تحميل انديشه‌هاي اجتماعي شاعر بازتابي از تنشهاي ميان انسان و روابط خوش‌و‌ناخوشايند حاكم بر اوست كه با خوشي‌ها و ناخوشي‌هاي اجزاي عيني، اشيا و طبيعت گره خورده است. اين موقعيتهاي انساني است كه در يك خزان، يتيم و بي‌كس مي‌ماند و در خزاني ديگر آتشين و هوسناك آزادي. در يك خزان آفتاب طلايي سربرمي زند و در خزاني ديگر ابر سياه‌آلود حاكم مي‌گردد… اين اجزا همچون انسان، داراي شعورند و آگاهي؛ و همچون انسان، نگران ارزشهاي از دست رفته و اجتماع گمراه‌ كننده و محيط ستمگرانه است. اين نگراني، در اين اجزا به روايتهاي تمثيلي‌ِ تراژيكي بدل مي‌شود كه حاصل آن رنجش خاطر و اضطراب انساني و درنهايت پريشاني و سردرگمي است كه آيا كار غربت و دربدري است يا كار سرنوشت ؟

نقل از #کتاب #نقد_شعر_معاصر_آذربایجان

https://telegram.me/dusharge

 

ادامه نوشته

باخ بئله‌جه شعریمیز ...

 

همت شهبازی

باخ بئله‌جه شعریمیز ...

واختیلا کیچیک بیر مقاله ده یازمیشدیم:

«دئمك اولار كي #آذربايجان_شعري، #حبيب_ساهیر ايله هم فورما و هم ده معنا باخيميندان يئني‌لشمكله و تام مدرنلشمه ايله فرقلي اولاراق چاغداشلاشير. ساهیرين شعريله شعريميز رئاللاشير و فورما باخيميندان چاغداشلاشير آمما «#مدرن_شعر» اولمايير. ساهیرين شعري تام مدرنلشمه‌يير؛ يالنيز چوخ آز فاييزدا مدرن شعرين اولايلاريني قبول ائتمكله، #نئورئاليزم ده محدودلاشير. بورادا او، نه رئاليزمين شابلونلاشماسیندان (قراردادی و كليشه‌لريندن) یاخا قورتارا بيلير و نه ده تام شكيلده مدرنيزمي قبول ائدير. ..
آمما بوتون بونلاري نظره آلماياراق، آذربايجان شعرينده «مدرن شعرين» تام شكليني 70.جي اون ايلليين اورتالاريندا گؤروروك. بورادا شعريميز ايسترـ ‌‌ايسته‌مز غربين مدرن شعرينين دوروملاريندان یارارلانير ( اؤرنك اولاراق #ناصر_مرقاتي‌نين «تالانميش گونش مجموعه‌سي» ). بو دؤرون سونوندا و 80.جي ايلين اوّللرينده، مدرنلشمه گئدیشی اؤز يئريني بعضي «پست مدرن» شعرلر ايله عوض ائدير؛ حتتا دئمك اولاركي بو دؤرده شاعيرلريميز بير باشا هم مدرن‌ديرلر هم ده پست‌مدرن».

«#باش_چیخاران_اؤلوم» توپلوسوندا کی شعرلریمیز، یئنیچی‌لییه یؤنلدیینی گؤسترمکله یاناشی، گله‌نه‌یینی ده (سنت) ایتیرمه‌ییبدیر. بوندان قاباق کی شعرلریمیزده گله‌نه‎یه دیرنمک شعریمیزین اساس غایه‌لریندن ایدی. هر بیر شاعیر یئنی قاورام، یئنی بیر بیچیمله بیرگه، یالنیز گله‎نه‌یین بیر بوداغی اولان فولکلورادا باش چکمه‌لی ایدی. گله‌نه‌یی یالنیز شعریمیزین فولکلورلاشماسیندا گؤروردو. حال بو کی «تی. اس.ائلیوت »ون دیلی ایله دئسک: « گله‌نک، چوخ تئز بیر اؤنجه کی نسلین باشاریلارینی تنقید ائتمه‌سی‌نین کورکورانه تقلید ائتمک آنلامیندا ایشله‌نیله‌جکسه، قطعیتله اوندان قاچینیلمالی‌دیر. بونا بنزه‌ین و دوغار دوغماز ایتیب باتان آخیملار (مکتبلر) گؤردوک، همیشه یئنی‌لیک، تکراردان داها یاخشی اولوبدور. گله‌نک بوندان داها گئنیش بیر آنلاما صاحیب‌دبر. او هئچ بیر چالیشمادان الده ائدیلن بیر میراث دئییل‌دیر. گله‌نه‌یه یئیه‌لنمک ایسته‌ییرسینیزسه، داها آرتیق چالیشمالیسینیز. گله‌نه‌یه یئیه‌لنمک اوچون اؤنجه «تاریخی شعور» انکشافینا احتیاج واردیر».

باخ بئله‌جه شعریمیز، ائلیوتون دئدییی او تاریخی شعورو قازانیر. بو کیتاب گؤستردی کی گنج نسلیمیز نه‌یین کی گله‌نه‌ییندن قیریلماییب، عکسینه اونو یئنی قاوراملارلا دا دولغونلاشدیریب‌دیر. باخ بئله‌جه گله‌نه‌ییمیزی یئنی‌لشدیره‌رک یئنی قاوراملاری دا منیمسه‌مه‌لییک.

###
باخ بئله‌جه شعریمیز ...

ایمگه‌لشمه‌لی‌دیر (تصویری اولمالی). شابلونلاشمیش شعر اوبرازلاریندان یاخا قورتارمالی و یئنی اوبرازلار (اسکی شعر اوبرازلاریندان مقصد: «گول، بولبول، سونبول و ... کیمی اوبرازلار و یئنی شعر اوبرازلاریندان مقصد ایسه: اونلاری عوض ائدن یئنی قاوراییش و آنلایشلاردیر) یاراتمالی‌دیر.

###
باخ بئله‌جه شعریمیز ...

قادینلاشمالی‌دیر.
یوموشالمالی‌دیر.
انسانلیق روحونو قاورامالی‌دیر.
میتیکاللاشمالی و اسطوره‌لشمه‌لیدیر.
و ....

###
باخ بئله‌جه شعریمیز ...

واختیلا «#نقد_شعر_معاصر_آذربایجان» کیتابیندا سؤز ائتدییمیز « فارس روحلو» (« آغ هتل ص 48 » کیمی) شعرلری تبلیغ ائتمه‌دن، اوسته‌لیک اونو باشقا بیر روحلا تانیتدیرمامالییق. اگر آذربایجان شعری‌نین اؤزونون روحو وارسا اوندا اونو نه فارس و نه ده «تورکیه شعری» روحو (عومومیتله سولئیمان اوغلونون یالنیز دیل دئییمینی نظره آلیرام) ایله قاریشدیرمامالییق.
قوی آذربایجان شعری، آذربایجان روحلو اولسون و گرکلی اولمایان سؤزجوک و ایمگه‌لر، اؤزگه‌لشمه‌یه (غیر آذربایجانلی‌لیغا) قاپیلان شعرلریمیزدن قیراقدا قالسین.

* هله‌لیک بو قدر.

قیش – 1385

#باش_چیخاران_اؤلوم
(آذربایجان چاغداش سربست شعر آنتولوژیسی )
حاضیرلایانی : آیداش دلی سئل
باخ بئله‌جه شعریمیز ...
(#کیتاب_تانیتیمی)

 

ادامه نوشته

زبان ترکی و بحران تاریخی خط

 

نقل از سایت:

 

سیدحیدر بیات 

زبان ترکی و بحران تاریخی خط

Saturday, 27 December 2014، 05:10 AM

 

آخرین باری که از اختراع یک خط جدید برای زبان ترکی مطلب شنیدم دو هفته پیش بود. به یک کنفرانس بین المللی در تهران برای ایراد سخنرانی دعوت شده بودم که یکی از سخنرانان ضمن برشمردن فضایل دوستش (که بعدا فهمیدیم خود ایشان می­باشند) از اختراع یک خط جدید نیز توسط او خبر دادند.

راست اینکه این مسئله اصلا برایم تعجب آور نبود. چرا که همواره در این مورد شنیده و خوانده­ام. اما دو مطلب سبب شد تا این یادداشت را در باره بحران خط در زبان ترکی قلمی کنم.

نخست مطلبی بود در باره بابرشاه و خط ابداعی او - که گویا قرآنی نیز به خط ابداعی و با دستخط خود بابرشاه در کتابخانه آستان قدس رضوی وجود دارد- به قلم علی آلپ ارسلان خواندم.[1]

دوم نکته­ای بود که در کتاب تاریخ "اوغوزلار" فارق سومر به چشمم خورد. دوست فاضلم همت شهبازی بخش مربوط به داستانهای دده قورقود این کتاب را به زبان  ترکی آذربایجانی آن در وبلاگش منتشر کرده است. در صفحه 15 و 16 آن کتاب میخوانیم «در زمان مراد دوم شکرالله ایلچی مراد دوم به سرای جهانشاه قاراقویونلو در تبریز میرود و در آنجا "تاریخ اوغوز" را به خط اویغوری می­بیند.»[2]

خواندن این مطلب در واقع داغ دل مرا در این مورد تازه کرد. سالها پیش در مقاله "سیبی میان دو آینه" نوشته بودم که تغییر خط اویغور فاجعه­ای برای زبان ترکی بوده است و کتابهای بسیاری در پی این تغییر خط از بین رفته­اند. اما با دانستن اینکه در دربار قاراقویونلوها نیز کتابهایی به این خط وجود داشته­اند نشان از ژرفای بیشتر این فاجعه دارد.

شکی نیست که ترکان مسلمان چاره­ای جز تغییر خط خود نداشتند. دامنه تاثیر خط عربی به حدی بود که حتی در دوره­هایی اسپانیایی­ها، یونانی­ها، هندی­ها و دیگران نیز متون خود را به این خط نوشته­اند و نفوذ معنوی، سیاسی و فرهنگی بالای زبان عربی و دین اسلام لاجرم تغییر خط را آنهم برای ترکانی که خلافت اسلامی را از شرقیترین نقاط آسیای میانه تا شرق اروپا و آفریقا به دست گرفته بودند، الزامی میکرد. فقط نکته اینجاست که اگر ترکها نیز مانند فارسها به این تغییر در زمان خود به صورت کامل رضایت میدادند، این فاجعه رخ نمیداد.

مسئله خط در واقع به صورت یک بحران تاریخی برای زبان ترکی درآمده است. تعویض چند باره خط در جمهوریهای ترک زبان آسیای میانه و قفقاز، اجباری شدن آموزش خط ترکی عثمانی در دبیرستانهای ترکیه و مخالفت سکولارهای ترک با آن، رویای ایجاد خط مشترک در بین کشورهای ترک زبان و دوگانه نویسی در میان نویسندگان ترک در ایران همگی نشان دهنده یک بحران عمیق برای زبان ترکی هستند که لااقل ریشه هزار ساله در تاریخ ما دارد و فرهنگ و زبان ما بیشترین ضربه­ها را از این ناحیه خورده است.

---

[1] Alparslan, A. (2010). BABUR'UN İCAD ETTİĞİ “BABURİ YAZISI” VE ONUNLA YAZILMIŞ OLAN KUR'AN - I. TüRkiyat Mecmuası, 18, 161-168

 

[2] http://dusharge.blogfa.com/post-7.aspx

ادامه نوشته

#فرقه_دموکرات_آذربایجان از زبان یک روزنامه‌نگار فارس‌زبان

 

 

فرقه دموکرات آذربایجان از زبان یک روزنامه‌نگار فارس‌زبان

همت شهبازی

کتاب #فرقه_دمکرات حاصل مجموعه یادداشتهای سفر نویسنده آن #ابوالحسن_عمیدی_نوری به همراه هیئت اعزامی از طرف نخست‌وزیر وقت ایران #قوام_السلطنه به شهرهای آذربایجان است. هدف این هیئت تهیه گزارش از نحوه خروج نیروهای #شوروی از #آذربایجان بوده است. این هیئت در خرداد سال 1325 به آذربایجان وارد و طی چند روز مسیرهای زنجان- تبریز- ارومیه و شهرهای سر راه را مشاهده می کنند. نویسنده، روزنامه‌نگار روزنامه #داد بوده که این نوشته را به صورت سلسله شماره در مرداد همان سال یعنی در زمان حکومت فرقه دموکرات آذربایجان و در #تهران منتشر کرده است. (لازم به ذکر است که نویسنده این یادداشتها را بعدا بصورت کتاب #فرقه_دمکرات چاپ کرد). از زمان ورود آنها بلحاظ عدم آشنایی به #زبان_ترکی، شخص #سیدجعفر_پیشه_وری مترجمی را در اختیار آنها می گذارد. هدفم از قید این موضوع این است که مشاهدات مذکور تصور نشود از طرف یک آذربایجانی متعصب یا به اصطلاح این روزها که باب شده توسط یک نفر #پانترک نگاشته شده است. هرچند نویسنده اظهار می دارد از زمان انتشار روزنامه #آژیر با #پیشه_وری آشنا و دوست بوده است اما آشنایی آنها به خاطر همزبانی نبوده است. پس خواننده امروزی این نوشته یک روزنامه نگار #فارس_زبان را حمل بر خودستایی یا تعصب و یا #پانترکیسیتی بودن ننماید.
در تمام کتاب نویسنده از عملکرد خوب و مترقیانه و آوانگارد سیاسی و اجتماعی حکومت ملی آذربایجان از زمان 21 آذر 1324 تا زمان مشاهده سخن به میان آورده است. انسان با خواندن این کتاب طعم خدمت سردمداران حاکمیت یک حکومت نسبت به همنوع انسان و بشریت و رفاه اجتماعی را درمی‌یابد.
در یک سال کاری کرد کارستان. این را من نمی‌گویم. این روزنامه‌نگار پس از مشاهده شهرهای مختلف آذربایجان در روز آخر به تبریز برمی‌گردد و به همراه پیشه وری راه می‌افتد تا اقدامات آنها را ببیند. با پیشه وری به کارخانه ای در تبریز رفته و پس از دیدن آنجا مشاهدات زیر را نوشته است:

«همچنین از تاسیسات دیگری که در روح ما اثر کرد قسمت رستوران و باشگاه کارگران بود که این قسمت پس از انقلاب 21 آذر و نظارت دولت آذربایجان در امور کارخانجات ایجاد گشت در این قسمت وسایل آسایش کارگران چه برای نهارخوری چه برای اجتماع آنها و یا آسایش هنگام راحتی وسائلی تهیه شده بود.
همچنین میدان بازی فوتبال، استخر شنا، حتی باغچه‌ای در پشت کارخانه برای درخت کاری، سبزی کاری ...
چیزی که خیلی هم در این کارخانه تماشایی بود رعایت کلیه احتیاجات کارگرها از حمام، رستوران، باشگاه، زایشگاه زنها، اتاق بچه های شیرخوار کارگرها، اتاق خواب آنها حتی اتاق اسباب بازی بچه های کارگرها بود که به بهترین و تکمیل ترین طرزی آماده بود .
پیشه وری در برابر این پرسش من خندیده گفت اینها همه معجزه عشق و ایمان به کار است. وقتی افرادی در راس کارها قرار گرفتند که نخواستند جیب خود را پر نمایند شهامت پیدا می کنند در اجرای مقررات و قوانین بی باک و مقتدر می شوند»

https://telegram.me/dusharge

 

ادامه نوشته

Hümmət Şəhbazi: Şeir xronoloji tarix deyi

 

 

Hümmət Şəhbazi: Şeir xronoloji tarix deyil  

 

Ədəbiyyatın müasiri, klassiki yoxdur

Date: 28 Noyabr 2017, 10:40, 

 

 

 

 

     Hümmət Şəhbazi:

 

    Şeir xronoloji tarix deyil 

  Dünya ədəbiyyatında modernləşmə çoxdan başlamış bir prosesdir. Yaranan irili-xırdalı axınlar bir müddət sonra tarixə qarışır. Modernizm isə Yürgen Habermasın vurğuladığı kimi, hələ də aktualdır. Qeyd edək ki, Azərbaycan ədəbiyyatında müşahidə olunan ədəbi axınların modernizm qaydaları ilə uyğun gəlib-gəlməməsi də araşdırılmalı məqamlardandır. Bir sıra yazarlarımız bu xüsusda çatışmayan boşluqları sezərək, onları aradan qaldırmağa çalışıblar. Hümmət Şəhbazini də bu qəbildən olan yazarlarımıza adi edə bilərik. O, mətnlərində həm tənqidçi mövqeyi ilə seçilir, həm də bir yazar kimi yorulmadan, yalnız və yalnız yaradıcılıqla məşğul olur. Bunu nəşr olunan kitabları da göstərir. 

  

– Modern ədəbiyyat necə yarandı? Hansı parametrlər onun yaranmasında zəmin rolunu oynadı? Bir sözlə,  modern ədəbiyyat hansı özəlliklərə malikdir? 

 

–  Avropada renessans, sonra da aydınlanma dönəmini xatırlayaq. Ümumiyyətlə, modern sözü, yeni və çağdaş anlamı verdiyinə görə, bir durumun dəyişməsi və ya məhv olması, yaxud yenisinin yaranmasıyla bağlıdır. Modernizmin əks cəbhəsi ənənələrdir. Bəzi aşırı modernistlərə görə, ənənə bir yığıntıdır, onu bir kənara atmalıyıq. Amma bir nüansı unutmayaq: bütün yaranan yeniliklər, müəyyən müddətdən sonra ənənəyə çevrilir, keçmişə dönür. 

Bir çoxlarına görə modernizm ədəbiyyatla başlayır. Bu fikir, heç də yanlış iddia deyil. Toplumla ədəbiyyat hər zaman bir-birinə bağlı olub. Bunlardan hansı hansına təsir edib, qəti bir söz demək olmaz. Fəqət bu da məlumdur ki, əvvəlcə fikir, ardınca da yazıda dəyişiklik yarandı. Düşüncədə dəyişiklik yarandıqdan sonra isə qadağalar bir kənara qoyulur və toplum inkişafa tərəf yönəlir. 

 

http://pdf1507753473.kaspi.az/az/edebiyyatin-muasiri-klassiki-yoxdur/

 

ادامه نوشته

همت_شهبازی ایله مصاحیبه

 

‍ همت شهبازی ایله مصاحیبه

#کاسپی_قزئتی 27 نویابر 2017 صحیفه 10-11

 

#Kaspi_Qəzetinin 25 noyabr 2017 sayında "ədəbiyyatın müasiri, klassiki yoxdur" başlıqlı müsahibəm çap olubdur. bu işdə əməyi keçən şair və ədəbiyyatşünaslar dəyərli "Səlim babullaoğlu" və "Fərid hüseyn" cənablarına dərin təşəkkürümü bildirirəm. müsahibə qəzetin 10 və 11.ci səhifələrində çap olub.

 

#müsahibədən bir bölüm

-sizcə modern dünya ədəbiyatı səviyəsinənecə çatmaq olar?
-modern ədəbiyatın iskeleti dil yenilikləri üzrə qurulur. dil anlayışlarının genişlənməsi nəticəsində sənətkarın da görüşləri yenilənir. Yenə deyirəm dil şeirdə bir maraq vasitəsi deyil. insanın içindən qopan duyğuların səsidir. yəni burda dil, nəyi deməklə əhəmiyət qazanmır. necə deməklə önəmli olur. modern şeirdə də, ən önəmli faktor dildir. indi ingiltərə ədəbiyatında, Şekspirin dilini bu günkü ingilis dilinə tərcümə edirlər. eyni ilə türkiyə ədəbiyatında Tofiq Fikərtin şeirləri bu günkü türkcəyə çevirdikləri kimi. bizim modern şeirimizdə ən çatışmayan cəhətlərdən biri dil ehtiyatlarına rahatca əl çatılmamasıdır. yəni dilimizdə elə sözlər, kəlmələr, qavramlar var ki onları işlətmir əvəzinə başqa dillərin kəlmələrindən istifadə edirik. bu da şeir dilimizin potansiyelına təsir göstərir. bu gün bizdə danışıq dili əcnəbi media və ya dərsliklər vasitəsi ilə yenilənir. Yeni quruluş beynimizə həkk olur. ana dilimizdəki kəlmələr isə yadlaşır. Onlar sankı istifadə olunmayan anbarlara çevrilir. şeirimiz dil ehtiyatlarına müraciyət eləmir. bu problemi ortadan qaldırmaq üçün sözlükləri qarşına qoyub əzbərləmək lazım deyil, sadəcə çoxlu mütaliə etmıliyik.

#کاسپی_قزئتی‌نین ۲۷ نویابر ۲۰۱۷ ساییندا "#ادبیاتین_معاصری، #کلاسیکی_یوخدور" باشلیقلی مصاحیبه‌م چاپ اولوبدور. بو ایشده امه‌یی کئچن شاعر و ادبیات‌شوناسلار دیرلی "#سلیم_بابوللااوغلو" و "#فرید_حسین" جنابلارینا درین تشککورومو بیلدیریرم. مصاحیبه قزئتین 10و11.جی صحیفه‌لرینده چاپ اولوب.

سایغی ایله
همت شهبازی

https://telegram.me/dusharge

 

http://pdf1507753473.kaspi.az/az/edebiyyatin-muasiri-klassiki-yoxdur/

 

 

ادامه نوشته

süküt_daha_səmimidir

 

شعرلر: #سلیم_باب_الله
#سوکوت_داها_صمیمی_دیر
سئچیلمیش شعرلر
کؤچورن #ائلیار_پولاد
حاضیرلایان #سعید_موغانلی
انتشارات ساوالان ایگیدلری
اردبیل - 1396

#süküt_daha_səmimidir

 

همت شهبازی

 

بعضن اولور کیتابی سون صحیفه سیندن ایلک صحیفه سینه طرف ترسینه اوخویاسان. من ده ائله دوستوم #ائلیار_پولاد جنابلاری نین کؤچورمه سی ایله چاپ اولان شاعیر #سلیم_بابوللا_اوغلونون #سوکوت_داها_صمیمی_دیر شعر کیتابینی سوندان ایلکه طرف ترسینه اوخودوقدا شاعیرین کیتابا یازدیغی آچیقلاما ماراغیمی چکدی. اونون بیر بؤلومونو اوخوجولارلا پایلاشماق قرارینا گلدیم.

###

 

سوکوتا اتحاف

مسی آغا محمدي نين واسيطه‌سيله خاقانيدن بعضي سطري ترجمه لري اوخودوم. تخمينن بئله بير ایفاده واردي کي، اي انسان، سن نييه يازيرسان، آخي، سن ده اؤزون يازيسان...

#شعر_وارسا، #سوکوت_يوخدور…

هلالين آنلاتديقلاري. انسان يازيدا سوکوتو بئله سؤزله ایفاده ائدير. لالين نه «دئمک» ايسته‌ديیي ادبياتدا يئنه سؤزله آنلاديلير. اوسته گل، لاللارين ژئستلري، بيز اونلاري پيس آنلاديغيميزدان تکرارلانير. هاميميز هئچ اولماسا بير دفعه ده اولسا، تئز-تئز نه ايسه بيزه باشا سالماق ايسته‌ين، تکرار-تکرار عصبي حرکتلر ائدن لاللاري گؤرموشوک. دئمک، اگر يازساق، همين تکرار حرکتلر ائله تکرار سؤزلر دئمک اولاجاق. بو شعري يازانا قدر من آرتيق تکرار تخنيکاسي ايله کونسئپتوال شعرلر يازيرديم، آما بو شعرده تکرارلارين هم ده طبيعي برائتي واردي. همين تخنیکايلا يازيلمیش 18 شعردن بيريدير. قيزين آدي هلالدير، چونکي «هلال»ين ايچينده بير «لال» کلمه‌سي ده وار.
تانيش يئرلرده ياشاماق لازيمدير. تکرار تخينکاسي ايله يازيلميش شعرلردندير. آما باشقا اؤزلليیي ده وار. مسئله بودور کي، پوئزييانين بطنينده يالان وار. بونو بنزتمه، مقايسه و تشبئه لرده آسانجا سئزمک اولور. فيکيرلشديم کي، بير گون شاعیرلردن او يالانلارين حاق-حسابي سورولاجاق. نييه آخي، بيز «سن منيم حياتيما گونش کيمي دوغدون» يئرينه، «سن منيم حياتيما سانکي گونش کيمي دوغدون» دئمه‌يک و اؤزوموزو سيغورتالاماياق؟ «سانکي»لردن، «يعني»لردن نييه استفاده ائلمه‌يک؟ بو شعرده «يعني»لر، ريتم بير يانا، هم ده سیغورتالاييجي خاراکتئر داشيير. بير ده دقت يئتيرين: پوئتيک جمله‌لر، فيکيرلر «نقطه‌لي وئرگول» قويولموش يئرلرين هر هانسي بيرينده قيريلسا، ماهيت يالان اولاجاق. مثلا: هئچ باخما گئتديين يوللارا. شعر بوردا قورتارا بيلمز. بئله يالانچي مصلحتمي اولار؟ يعني کي، اؤلوسن…بو دا دوغرو دئييل… آما هر جمله و فيکير اؤزوندن سونراکي نؤوبتي جمله‌ده «يعني» قويولاراق ايضاح اولونور، دقيق لشديريلير. يالنيز سونونجو وئرديکده صحنه ني تام آيدين ائدير، بوتونلوکله يالاني استثنا ائدير.
«پالکوونيکه هئچ کيم يازمير». انسانين حياتي، گونده‌ليک ايش کتابلا باغليديرسا، کتابلار تکجه ماهيت داشييجيسي کيمي يوخ، هم ده اشيا کيمي همين آدامين حياتينين بير پارچاسي اولور. اونا گؤره ده منه «سئوگي شعري نييه يازميرسان؟» سواليني وئرن بير دوستوما (اما بو سوالي باشقالاري دا وئرير) جاواب حاققيندا دوشوننده، نظرلريم کیتاب رفيمه و ماساما ساتاشدي. اوردا ايسه داها چوخ کیتابلار واردي. اودور کي، «پالکوونيکه هئچ کيم يازمير» (#مارکز)، «ساواش و باریش» (#تولستوي)، «پولاد نئجه برکيدي؟» (وسترووسکي)، «ازدحام» (#آفاق_مسعود)، «تک» (استريند بئرق)، «چنگیزخان» (يان)، «مکتوب يئتيشمه‌دي» (ع.شايق)، «باربارلاري گؤزله‌يرکن» (کاوافيس)، «يئرلي نارکوز آلتيندا» (گ.قراسس)، «قار» و «معصوميت موزئیي» (#پاموک)، «ساغ قالماق» (وئلبئک)، «ياد» (#کامو)، «قاچيش» (بولقاکوو)، «يوخونون ايزي ایله» (ه.هئسه)، «اوشاقليق» (گورکي)، «1984» (ج.اورول)، «گؤزل شعرلر» (آنتولوگييا)، «الوداع، سيلاح!» (#همينگوي) شعر بويو سادالانير. آما آدلار ديرناقسيز، مستقل اولاراق اوخونماق امکانيني دا ساخلايير. هرچند، ائله آدلار، باشليقلار سادالانير کي، اونلار آيريجا کتابين يوخ، اثرين آديدير، آما پروسئسده بونون بير ائله فرقي اولمور. «پالکوونيکه هئچ کيم يازمير» باشليغي پوچتومو يوخلاييب هئچ بير مکتوب آلماديغيمدان ديلخور اولدوغومو گؤرن دوستومون - سئوگي شعريله باغلي سوالي وئرنده اودور - منه اونوانلانميش رئپليکاسيدير هم ده.

شعرلر: #سلیم_باب_الله
#سوکوت_داها_صمیمی_دیر
سئچیلمیش شعرلر
کؤچورن #ائلیار_پولاد
حاضیرلایان #سعید_موغانلی
انتشارات ساوالان ایگیدلری
اردبیل - 1396

#süküt_daha_səmimidir
#səlim_babulla

https://telegram.me/dusharge

 

ادامه نوشته

روشنایی در بیات ترک

 

همت شهبازی

کتاب #روشنایی_در_بیات_ترک را امروز (96.8.26) از #نمایشگاه_کتاب_اردبیل خریدم. به کتاب مقدمه ای از طرف اینجانب و دوست شاعرم #هادی_قاراچای افزوده شده است که سالها پیش در سایت #وازنا تحت عنوان #ویژه_نامه_شعر_آذربایجان انتشار یافته بود. این ویژه نامه به لطف شاعر بزرگوار آقای #حافظ_موسوی و با تلاش گروهی از مترجمان شعر آذربایجان در دو ویژه نامه مجزا منتشر شد.
حال بعد از سالها این شعرها به کوشش دوستان عزیز آقایان #صالح_سجادی، #سعید_موغانلی و #رامین_عباس_زاده با عنوان فوق توسط نشر #فرهنگ_عامه چاپ شده است.

###

شعری از این #کتاب با #ترجمه_من:

#اين_سرزمين || #سيد_حيدر_بيات

مي‌دانم
قدت نمي‌رسد
براي به آغوش گرفتنم
چوبه‌هاي دار اين سرزمين بلند است.
*
اينگونه كه دارها را بلند مي‌سازند
مي‌دانم
در آخرين ديدارمان
قدت نمي‌رسد
براي به آغوش گرفتنم

**
Bu ölkə

Boynumu qucaqlamağa
Bilirəm
Boyun çatmaz
Bu ölkənin dar ağacları ucadır
*
Beləki darları uca qururlar
Son görüşdə
Boynumu qucaqlamağa
Bilirəm
Boyun çatmaz

#شعر_آذربایجان #تورکجه_شعر
#روشنایی_در_بیات_ترک
#آنتولوژی #کتاب #کتاب_بخوانیم #وازنا #انتشارات_فرهنگ_عامه

https://telegram.me/dusharge

 

ادامه نوشته

دانیشیق

 

رحمتلیک اوستاد یحیی شیدانی آنماق قصدی ایله

افشین شهبازی ایله دانیشیقدان ایکی سوالا جاوابیم:

◀️ س: بیر آز اؤزونوزدن دانیشاق. دانیشگاهدا فارس ادبیاتی اوخویوبسوز ائله دیر می؟

 

✅ ج: ائله‌دیر. #تبریز_دانیشگاهیندا فارس ادبیاتی اوخوموشام. اؤزوم #موغاندا بویا-باشا چاتمیشام. ایندی ده بورادا ساکینم.

◀️ س: بو دورومدا هانسی سبب دن آذربایجان ادبیاتینا اوز گتیردینیز؟

 

✅ ج: منیم آذربایجان ادبیاتینا ماراغیم دانیشگاهدان قاباغا عاییددیر. ایلک شعریم "#وطن" آدیندا 1369 دا یعنی بیر ایل دانیشگاها گئتمه‌میشدن قاباق چاپ اولوبدور. او زامان بیر چوخ شاعیرلر ایلک باشلانغیجدا فارسجا یازماقدان باشلاییردیلار ایندیکی دورومون ترسینه اولاراق. ایندی اکثر حالدا، یازانلاریمیز #آنا_دیلینده یازماغا باشلاییرلار. او زامانلار تورکجه کیتاب تاپماق اولمازدی. #فضولی‌نین دیوانینی تاپماق اوچون هر یئری آلاخ-بولاخ ائله‌دیم. هر زامان گؤز-قولاغیمی آذربایجان رادیو-تئلویزیونونا دیکیردیم کی هارداسا بیر موغننی ماهنی آراسی بیر غزل اوخویاجاقدیر. قلم الیمده اونون اوخودوغو غزلی یازیردیم. کلاسیمیزدا منه تای چوخلاری وار ایدی. "#رامیز_تاینور" موغننی‌لرین اوخوماقلاریندان بیر بؤیوک دفتر شعر توپلامیشدیر. بئله‌لیکله منیم هوسیم آنا دیللی ادبیاتا آرتدی. بو هوسله ده یاشادیم. یادیمدادیر: فضولی دیوانینی #کیریل الیفباسیندان ایکی یوز صحیفه‌لیک بیر دفتره کؤچورموشدوم. اوندا هله دانیشگاها گئتمه‌میشدیم. عمیم نوه‌سی فرهاد [مهندس #فرهاد_شهبازی] اؤزو ده ادبیاتچی ایدی، باخدی منیم ایشیمه دئدی کی: بو ایش فیل ایشی‌دیر. بیز بو سئوگی ایله یاشاییردیق. آنجاق دانیشگاه منیم آخدیغیم جیغیری دَییشدی. یئنی و چاغداش دونیا ادبیاتی ایله تانیش اولدوم. اؤزللیکله پرافسیونال یازمامیشدان قاباق اوخوماغا داها چوخ اؤنم وئردیم. دانیشگاهدا عمومییتله کلاسیک ادبیاتی "#فقه‌اللغه" باخیمیندان اوخویوردوق. یعنی لغت‌لرین آنلامینی آچیقلاییردیق. کلاسیک ادبیات اؤزو ده هئچ دانیشگاهدا بیر گون گؤرمه‌دی. لغت‌له مشغول اولدوقدا، اؤیرنجی اوخودوغو متنین نه دئدییینی بیلمیردی. هئچ زامان اونوتمارام منیم جیغیریمی دَییشن کیتابلاری؛ دوکتور #رضا_براهنی‌نین کیتابلاری، اؤزللیکله "#قصه‌نویسی" کیتابی‌نین ایلک 200 صحیفه‌سینی. بو کیتابلا من بو نتیجه‌یه چاتدیم کی ادبیات هارداسا یئر اوزونده یارانا بیلر. او زامانا قدر ادبیاتی، کلاسیک ادبیاتین ائتکیسی نتیجه‌سینده گؤیلرده اولدوغونو بیلیردیم. داها دوغروسو بو زاماندان منده ادبیاتا داها چوخ اجتماعی بوجاقدان یاناشما دویغوسو یاراندی. اوخودوم...اوخودوم... یورولمادان اوخودوم. آنجاق یئنه ده سوسوز قالدیم. هفته ایچی، بئش کیتاب اوخومادان دینجلمزدیم. دانیشگاهین و تبریزین #تربیت ایله #ملی_کیتابخاناسینا دا عضو اولدوم. هر بیریسیندن هفته ایچی کیتاب آلیردیم. تبریز دانیشگاهیندا کیتابخانادا ایشله‌ین کیتابچی‌لاردان بیری بیر گون منه دئدی ‌کی: "سن قورتاریب گئتسئیدین بیز ده راحات اولاردیق" طبیعی کی بونو آجیق اوزوندن دئمیردی. اونلار همیشه هوسله منه کیتاب وئریردیلر.
دانیشگاهدا ایکینجی مسئله، ادبی ییغینجاقلار ایدی. او زامان ادبی ییغینجاقلاردا اولان دارتیشمالار اولوردو. دریدن-قابیقدان چیخان شاعیرلریمیز وارایدی. اونلار دا منه تای ادبیات سوسوزلاری ایدیلار. اونلار گنج ایدی؛ 70.جی اون ایللیین ادبیاتینی اؤزو ده #مدرن_ادبیاتینی یارادانلار اولدولار. چالیشدیلار...چالیشدیلار نتیجه ده آلدیلار. بونو من الیمده اولان "#آذربایجان_شعرینده_مدرنیزم" آدلی کیتابیمدا آچیقلامیشام. بونلار بیزه شوخلوق گلیر. آنجاق حقیقتن بو ادبی ییغینجاقلاردان میثال اوچون: #هادی_قاراچای، #کیان_خیاو و باشقالاری چیخدیلار. رحمتلیک #یحیی_شیدانین #مهد_آزادی قزئتینده تورکجه صحیفه‌سی و همین قزئتین "#آدینه" صحیفه‌سینی چیخاران #قاسم_تورکان جنابلاری‌نین بو گنج‌لرین اثرلرینی یایماقدا چوخ دانیلماز رول‌لاری وارایدی. بونلاری لازیم اولسا داها آرتیق آچیقلاماق اولار.

قایناق:
#مدرنیزمین_چاغداشلیغی کیتابی #همت_شهبازي ایله دانیشیق بؤلومو صص 32-34

https://telegram.me/dusharge

 

ادامه نوشته

آذربایجانین ایلک اوشاق شعری #همت_شهبازي

 

آذربایجانین ایلک اوشاق شعری
همت شهبازي

 

آذربایجان ادبیاتیندا ایلک اوشاق شعر کیتابینی یازان 10.جو عصیر شاعیری اؤلمز «#محمد_فضولی»دیر. اونون بو حاقدا یازدیغی کیتابی‌نین آدی «#صحبت_الاثمار» (#مئیوه‌لرین_دانیشیغی)دیر.
بو کیتاب اصلینده تخمینن 200 بئیت‌دن عبارت اولان بیر مثنوی‌دیر. کیتاب، 1958.جی ایلده باکیدا «حمید آراسلی» طرفیندن یاییلیر. بو کیتاب، کامیل میرباقیروف طرفیندن نثره چئوریله‌رک اوشاقلار اوچون حاضیرلانیب و تبریزده 1376 هجری ده «#اسمر» نشریاتی طرفیندن یاییملانمیشدیر. اثرین اؤزونو بؤیوک‌لر اوچون یازیلماسینی دویوروق؛ آنجاق درین فیکیرلشدیکده، یئنی چاغدا «#جیزگی_فیلیم_لری» (فیلم‌های کارتونی)، تمثیلی بیچیمده اوشاقلار اوچون حاضیرلانماسینی گؤرنده، «صحبت‌الاثمار»ین دا اوشاقلار اوچون تمثیلی بیر دیل ایله یازیلدیغینی دویورسان. بونا گؤره آذربایجانین ایلک اوشاق شعری فضولی‌یه عایددیر.
شاعیر بو کیتابدا مئیوه‌لرین دیلی ایله، اؤز نصیحت‌آمیز سؤزلرینی دئییر و هر بیر مئیوه اؤزونون خاصیتیندن دانیشیر. شعرده مئیوه‌لرین خاراکتئری واردیر. فضولی مئیوه‌لرین خاصیت‌لرینه اویغون سؤزلردن فایدالانیر. شاعیرین بو توصیف‌لرینده بوتون مئیوه‌لر اؤزو اؤزلویونده تایسیزدیر. هئچ بیر مئیوه، باشقا مئیوه‌لرین یاخشی‌لیغینی گؤرمک ایسته‌میر و هر بیری اؤزونو یاخشی‌لارین اَن یاخشیسی بیلیر. سوندا باغا سیاحته چیخان آدام دا ائله اونلارین یاراتدیغی بو اویومسوز دونیالاریندان قاچماق فیکرینه دوشور. بو مئیوه‌لر آراسیندا هئچ بیر فیکیر و دویغو بیرلشمه‌سی یوخدور. اونلارین هر بیریسی‌نین داورانیشی «بوردا منم باغداد دا کور خلیفه» ضرب‌المثلینی یادا سالیر.

#یازی 1386.5.5 ده #دوشرگه وئبلاغیندا یاییملانمیشدیر.

قئیددن ‌سونرا:
#فضولی‌نین بو کیتابی سون اولاراق #بوتا یاییم‌ائوی طرفیندن ایشیق اوزو گؤرموشدو.

https://telegram.me/dusharge

 

ادامه نوشته

دنيز سويونون ماهنيسي لورکا چئويرن: #جواد_چاپان

دنيز سويونون ماهنيسي
چئويرن: #جواد_چاپان

دنيز
گولومسه‌يير اوزاقلاردان.
ديش‌لري کؤپوکدن،
دوداقلاري ماوي گؤي.

"نه ساتيرسان، اوزگون قيز
کولکده دؤش‌لرين چيلپاق؟"

"دنيزلرين سويونو، آغام منيم،
دنيزلرين سويونو."

"قانينلا قاريشديريب
نه داشيييرسان قاراشين اوغلان؟"

"دنيزلرين سويونو، آغام منيم،
"دنيزلرين سويونو."

"بو دوزلو گؤزياشلاري،
هارادان گليرلر آنا ؟"

"آغلاييرام دنيزلرين سويونو، آغام منيم،
"دنيزلرين سويونو."

"بو درين سيزي، کؤنول،
هارادان دوغولدو اوي؟ "

"نه آجي ايميش، نه آجي
دنيزلرين سولاري"

دنيز
گولومسه‌يير اوزاقلاردان.
ديش‌لري کؤپوکدن،
دوداقلاري ماوي گؤي.

قایناق: #آخشام_اوستو_ساعات_بئشده
#فدريكو_گارسيا_لورکا
اويغونلاشديران: #همت_شهبازي
ناشر: #تکدرخت/ 1391

https://telegram.me/dusharge

 

ادامه نوشته

əaədbiyyat nobeli

 

 همت شهبازی 

برنده جایزه #نوبل_ادبیات را که هر سال معرفی می کنند یاد گفته های #دکتر_رضا_براهنی در کتاب #طلا_در_مس می افتم که در انتخاب آن شگردهابی به خرج می دهند تا از جهان شرق انتخاب کمتر بشود. البته این حرف را نمی شود دور انداخت به خصوص انتخاب های رسوا کننده دو سال قبل درستی سخنان دکتر براهنی را نشان می دهد و اعتبار جایزه را پایین می آورد. امسال جای شکر است که این روند ادامه نیافت.
باز یاد تلاش های دکتر_براهنی می افتم که در همان کتاب گفته برای معرفی #یاشار_کمال از ترکیه و #محمود_دولت_آبادی از ایران چه قدر تلاش کرده البته از ثمره دهی برخی تلاش هایش مثل انتخاب #نجیب_محفوظ مصری نیز نباید غافل شد.

#همت_شهبازی

#ادبیات #کتاب
#طلا_در_مس #دکتر_رضا_براهنی
#نقد_ادبی #رضا_براهنی #براهنی
#کازوئو_ايشی_گورو
#نوبل_ادبیات

https://telegram.me/dusharge

 

نقد_شعر_معاصر_آذربایجان

 

همت شهبازی 

 

اگر معتقد باشيم كه #شعر_معاصر_آذربايجان تنها درچارچوب ادبيات خشن رشد كرده، راه خطا نرفته‌ايم. درست است كه دركنار آن اشعاري با موضوعات غنايي نيز وجود داشته اما همين #ادبيات_غنايي نيز در يك نگرش عميقانه دچار همان سرنوشت اعترض‌آميز شده است. بدين‌معني‌كه در اين نوع ادبيات كه بايد عشق، صميميت و عاطفه بر آن حاكم باشد؛ اين مفاهيم در يك حركت گسترده تبديل به عناصري خشن و غيرعاطفي گرديده و شاعر، باقي‌ماندن در انديشه‌هاي تغزلي را بعنوان يك عنصر سنتي و غيرفعال دانسته است. اين مسئله درگوشة تفكرات او جايگاه بخصوص بازكرده؛ و حتي ميتوان گفت كه درشعر معاصر تبديل به يك ارزش سنتي يا سنت ارزشمند گرديده است.
بطور كلي به‌دليل ماهيت مظلومانة ملت آذربايجان، فرجام شعر آن نيز به هيچوجه ملايمت رمانتيكانه نداشته است بلكه خواننده سرانجام با نوعي پرخاشگري عاطفي يا با مفاهيم خشن دل‌آزار مواجه گرديده و همواره نفرت و انزجار آنها را نسبت به عوامل مستبدانه طبيعت برانگيخته و اعمال خشونت‌بار اجتماع با عكس‌العمل‌هاي هنر خشن نيز روبرو شده است.
#ماهيت_تبعيدي_فرهنگ_آذربايجان چيزي است كه هر شاعر روشنفكري را كه پي به ماهيت فرهنگ خود برده، به دفاع از آن مشغول داشته است. به همين خاطر نيز وقتي به خلاقيتهاي هنري روي مي‌آورد، اولين چيزيكه به ذهنش خطور مي‌كند هستيِ به هيچ‌انگاشته شدة فرهنگي است كه مي‌خواهد از هستي آن سخن به ميان بياورد. تسلط فرهنگي و عدم احترام به فرهنگ آذربايجان سبب شده كه متوليان اين فرهنگ هميشه با ديده شك و اعتراض به عملكردهاي فرهنگ حاكم بنگرند. اين عدم اعتماد گاه منجر به تنشهاي غيرآشتي‌جويانه نيز شده، اصرار به خود‌بزرگ‌بيني فرهنگ حاكم، مقاومت انديشه‌گرانة فرهنگ محكوم را برانگيخته است.

منبع: #نقد_شعر_معاصر_آذربایجان
#همت_شهبازی
#چاپ_دوم / تبریز #نشر_اختر

https://telegram.me/dusharge

 

ادامه نوشته

آذربایجان تئاتری (آذربایجان و تبریز تئاتر تاریخی)

 

#همت_شهبازی

 ------------------- 

 

آذربایجان تئاتری
(آذربایجان و تبریز تئاتر تاریخی)

مؤلف: الهام رحیملی
کؤچورن: احمد عسگرپور
ناشر: تکدرخت

آذربایجان تئاتری حاقدا دئمک اولار کی بیلگیم صیفیر حددینده ایدی. دوستوم #سعید_موغانلی کئچن هفته "#آذربایجان_تبریز_تیاتری" کیتابینی (همیشه اولدوغو کیمی) تؤحفه ائتدیلر منه. من ده اوتوردوم اوخودوم.

کیتابی اوخویاندان سونرا بو قناعته گلدیم کی آخوندزاده ایلک دفعه نومایشنامه نی شرقه گتیردییی کیمی، آذربایجان تئاتر اویونچولاری دا ایلک دفعه اولاراق بو صنعتی یاییرلار. بیزیم آذربایجاندا تئاترین بو قدر اوزون و سانباللی بیر تاریخی اولدوغونو هئچ فیکریمه ده بئله گتیرمزدیم. گونئی تئاتر تاریخی دئینده یالنیز #میرزه_باقر_حاجی_زاده و #صمد_صباحی آدلارینی ائشیتمیشدیم. دئییرم ائشیتمیشدیم. چونکو هله ده اونلارین نه ایش گؤردوکلرینی تصوورومه ده گتیره بیلمیرم. 
بو کیتاب بونلار حاقدا بیلگی لرله یاناشی بونلاردان داها اؤنجه -کیتابین دیلی ایله دئسک - فدایی تئاتر اویونچولاری وار ایمیش. بونلار او قدر ایشلرینه هوسلی ایمیشلر کی #شیرخورشید سالونو تیکیلن زامان تئاتر اویونچولاری نین ایلک نسلیندن اولان #مهدیخان_شفیع_زاده شوکورلر ائدیر کی اونلارین دا اؤز ائولری اولدو. ماراقلیسی بودور کی، قوجا چاغیندا عصا ایله گلن بو اویونچو سالونون قارشیسیندا شوقدن آغلاییر و وصیت ائدیر کی اونون سوموکلرینی تئاتر صحنه لرینده باسدیرسینلار. دوغرودور شیرخورشید سالونونون بئله حسرتینده اولانی وار ایمیش. 
کیتابا چوخ دیرلی فوتولار آرتیریلیبدیر. کیفیتینی یوکسلدیلمیش فوتولار. 
بو تئاتر فدایی لرینین صنعت یاشاییشلارینی اؤزلویونده سندلی بیر فیلم کیمی ایشله مک ایندیکی نسیلدن آسیلی دیر. کیتابا گؤره ایلک نومایشنامه لریمیزی و حتتا خاریجی یازارلارین نومایشنامه لرینی بونلار طرفیندن صحنه یه چیخماسینی گؤروروک اؤزو ده آنا دیلیمیزده. حتتا تهراندا، رشت ده بو نومایشنامه لر آنا دیلیمیزده صحنه یه چیخیر. 
اوخودوم. فیکریمده سوال قالمادی یاراندی. یئرلی #آنادیلیمیزده یازیلان بیر سیرا نومایشنامه لرین طالعی نه اولوب؟ بونلارین متنی کیمده وار؟ بو تئاتر اویونچولاری نین سوندا طالعی نئجه اولوب؟ و باشقا سوال لار… 

عشق اولسون بو کیتابی صحنه یه گتیرن لره.

 

https://telegram.me/dusharge

 

ادامه نوشته

فورما اؤزو دوشونجه‌دير #همت_شهبازی

 

فورما اؤزو دوشونجه‌دير
#همت_شهبازی

شعرين فورماسي، دوشونجه‌لشميش تجروبه‌دير. هر کيمسه‌نين، حيات دوشونجه‌سي و تجروبه‌سي واردير. انسان ترپنديکجه، بير تجروبه ايله اوزلشير. آنجاق بو تجروبه‌لر، هر بير انسانين ياشاييش گئديشاتيندا اؤز فورماسيني آلير. داها دوغروسو بو تجروبه‌لر، انسانين دوشونجه‌سينه چئوريلير. بئله‌ليکله فورمالاشان تجروبه‌لر، اؤزو ماهيتده بير تفکر، بير مضمون و ايچريک داشيير. شاعير ده، بير انسان کيمي اؤزونون ياشام تجروبه‌لري واردير. آنجاق او عيني حالدا عادي بير انسان کيمي بو تجروبه‌لردن، توپلومسال حيات و داورانيشلاريندا فايدالانير، اونلاري اؤز صنعتينده ده فورمالاشديرير. بو فورمالاشديرما، اؤزو بير نوع دوشونجه‌دير. بونا گؤره ده، اثرين فورماسي، دوشونجه‌لشميش فورمادير. باشقا سؤزله، فورما، اؤزو ده ائله شعرين مضمون سوژئتي‌دير و شعر مضمونونون آيريلماز بير بؤلومودور. بو دوشونجه‌لشميش فورمانين، عادي توپلومسال تجروبه‌لرين فورماسيندان فرقي اورادادير کي بورادا گؤزلليک، بديعي‌ليک، صنعتکارليق و بير سؤزله ائستئتيکا واردير.

شعرين فورماسي، اؤزو ائله شعرين مضمونو چرچيوه‌سينده يوزولور. باشقا سؤزله، فورما اؤزو ده مضمونون بير بوداغي‌دير. داها دوغروسو اگر بير شعرين آنلاييشيندا سئوگيدن سؤز گئديرسه، سئوگي او شعرين بير مضمون اولدوغو کيمي، او شعرين نئجه فورماسي اولماسي دا ائله، بير نوع مضموندور.

مدرن چاغدان سونرا گلن قوراملارا گؤره، دیل و اونون آردیندا فورم ادبیاتدا اؤزل یئری اولور. بعضن ‌ده بئله بیر سورغو آرایا گلدی: دیل آراج‌دیرمی یوخسا آماج؟ فورم آراج‌دیرمی یوخسا آماج؟. من هله‌ ده بیر کلاسیک باخیش ‌دا اولسا بئله، مدرن باخیشدایام. یعنی اؤنمی داها چوخ ایچه‌رییه (محتوایا) وئریرم. آرا وئرمه‌دن آرتیرمالییام‌کی بو فرقله‌کی من فورمو، ایچه‌ریکدن فرقلی بیر قاورام و آنلاییش سانمیرام. فورم #رومن_یاکوبسون دئمیشکن اؤزو ده ائله مضموندور. بو باخیمدان دئمک اولارکی مدرن باخیشلا، مدرندن سونرا‌کی باخیش باریشیر و ایچه‌ریین اؤنمی اونا گؤره‌دیرکی عمومیتله بوتون ادبیات ژانرلاری‌نین قارشی طرفی اولان «اوخوجو» اونا او زامان تپکی گؤستریرکی اونون گؤزونون قارشیسیندا اولسون. اونونلا دانیشیغا کئچسین. تصور ائدین بیر نئچه نفر بیر یئرده اوتوراراق بیر بیرلری‌نین آراسیندا هئچ بیر دانیشیق اولماسا، اونلاری نه‌یه و هانسی موضوعا دوشوندو‌ک‌لری بللی اولمایاجاقدیر. مضمون اولان شکیلده، دانیشیق باش وئره‌جک و بونون آردیندا دانیشیق فورماسی و دانیشیغین چئشیدلی فورم و اینتوناسییاسی (لحن) اوزه چیخاجاقدیر. یالنیز باشقاسییلا دانیشیغا کئچدیکدن سونرا، دانیشیق فورمالاری اوزه ‌چیخیر.

قئید:
اوزرینده ایشله‌دییم #آذربایجان_شعرینده_مدرنیزم کیتابیمدان بیر بؤلمه

https://telegram.me/dusharge

ادامه نوشته

یـوخـسول || غلامحسین ساعدی

 

پـانـتومـیما (#سـؤزسوز_تـئاتـر):
یـوخـسول || #غلامحسین_ساعدی
چئویرن: علی گؤز‌ل‌اوز

***
چؤللوک (صحرا) – صحنه اورتاسیندا اطرافینی تیکانلی تئل‌لر(مفتیل‌لرله) آلمیش بیر قویو. اوزون بیر کندیرین اطرافینا دولاندیغی بؤیوک بیر وئدره پایایا باغلانمیش. اوستونده بیر کؤینک، بیر شالوار اولان یورغون و آیاق‌یالین بیر یولدان کئچن [مسافر]، قان تر ایچینده صحنه‌‌یه گلیر سوسوزلوقدان دیلی داماغینا یاپیشمیش. وئدره نی قویویا آتیر. بیر نئچه دفعه تئل هؤرویونون اطرافینا دؤندوکدن سونرا باشینی اوزادیب کئچمک ایسته‌ییر؛ آمما باجارا بیلمیر. تئل‌لری چکرکن بارماق‌لاری یارالانیر. یئنی‌دن قویونون اطرافیندا دولانماغا و تئل‌لری چکمه‌یه باشلایاراق اونلاری ترپه دیر. دایانیب دوشونور. پایا‌لاردان بیری‌نین دیبینه اوتوروب دیرناقلارییلا تورپاغی ائشه‌لمه‌یه باشلاییر. ایکی الی ایله پایاسینی قاوراییب سؤکور. ایکینجی و اوچونجو پایا‌لاری دا چیخاردیر. تئل هؤرویو آشیر و قویونون بیر طرفی آچیلیر.
بوش وئدره‌نی قویویا سالیر. قویو اولدوقجا دریندیر. کندیرین اوجو، اونون الینده‌دیر. آغیرلاشمیش وئدره‌نی چکیر. دولو و بؤیوک بیر تولوغ [مشک] وئدره‌یه قویولموشدور. حئیرتله تولوغا باخیر. وئدره‌دن چیخاریب یئلله‌ییر تولوغو. سو سسی ائشیدیلیر. تلم-تلسیک تولوغون آغیزینی آچیب وئدره‌یه بوشالدیر.
تولوغ بوش ‌هاوا ایله شیشیریلمیش‌دیر. قویودان گولمک سس‌لری ائشیدیلیر. یولدان کئچن قورخو ایله تولوغو قویویا آتسا دا، آشاغیدان یئنی‌دن یوخاری آتیلیر.
وئدره‌نی قویویا سالا‌راق کندیری یئلله‌ییر و یوخاری چکیر. بؤیوک و کؤهنه بیر کیتاب چیخیر ایچیندن. کیتابی گؤتوروب صحیفه‌لرینی واراقلاییر. ذؤقله ایچینده‌کی شکیل‌لره باخیر. قویونون ایچیندن آغلاماق سس‌لری ائشیدیلیر. کیتاب، یولدان کئچه نین الیندن قویویا دوشور. گؤزله‌ییر آمما کیتاب یوخاری آتیلمیر. وئدره‌نی قویویا سالیر و کندیری یئلله‌یه‌رک یوخاری چکیر. وئدره‌یه کسیک بیر ال و آیاق قویولموشدور. قورخو اونو بورویور. قویودان گولمک سس‌لری ائشیدیلیر. یولدان کئچن وئدره‌نین سویونو قویویا بوشالدیر. کسیک ال و آیاق یئنی‌دن آتیلیر یوخاری.
وئدره‌نی قویویا سالا‌راق کندیری یئلله‌ییر و چکیر یوخاری. وئدره‌ده بؤیوک بیر آلماس گؤردوکده ذوقله الینده چک-چئویر ائدیر. قویودان آغلاماق سس‌لری گلیر بو دفعه. یولدان کئچن دوشونمه‌یه دالیر و آلماسلا اویناماغا باشلاییر. بارماقلارینین آراسیندان سوروشه‌رک قویویا دوشن آلماس یئنی‌دن یوخارییا آتیلمیر. عصبلشه‌رک وئدره‌نی قویویا سالیر. کندیری یئلله‌یه‌رک یوخاری چکیر. بو دفعه ایلان لئشی قویولموشدور وئدره‌یه. دیکسینیر. قویودان گولمک سس‌لری گلیر. وئدره‌نین سویونو قویویا بوشالدیر. ایلان لئشی یئنه یوخاری آتیلیر.
یولدان اؤتن یئره اوتوروب دوشونمه‌یه باشلاییر. ایلان لئشی، کسیک ال و آیاق ایله بوش تولوغو اؤنونه دوزور. کسیک ال و آیاغی، اؤز ال و آیاقلارییلا مقایسه ائدیر. وئدره‌نی قویویا سالیر و کندیری یئلله‌یه‌رک یوخاری چکیر.
بؤیوک بیر نار چیخیر. قویودان اوزاقلاشیب ناری دیشله‌ییر. چوخ سولو بیر ناردیر. قویودان آغلاماق سس‌لری گلیر. او هیرسله یاخینلاشیر و ناری قویویا آتیر. آغلاماق سسی بیر آن کسیلیر. یولدان اؤتن پئشمان‌دیر. گؤزله‌ییر. یالواراـ یالوارا قویویا باخیر. اللرینی قویویا اوزا‌دیر. نار یوخاری آتیلمیر.
او وئدره‌نی بوراخیب باشینی ایکی الی آراسینا آلیر و قویونون اطرافینا بیر نئچه دفعه دؤنور. سمایا و اوفوقه باخیر. هئچ بیر شئی یوخدور.
قویونون یانیندا چؤمبه‌لیب دوشونمه‌یه باشلاییر. قویودان یاواش یاواش شکیل‌لر چیخیر. یولدان اؤتن، قوللارینی آچا‌راق شکیل‌لری توتور و باغرینا باسیر. آغلاماغا باشلاییر. قویودان دا آغلاماق سس‌لری گلیر. اونون گؤزلری دولور. بیر مدت سونرا قویودان گلن آغلاماق سس‌لری تهدیدلی بیر شکیل آلیر. یولدان اؤتن، شکیل‌لری قویویا آتیب گؤزله‌ییر. شکیل‌لر بیر داها چیخمیر قویونون دیبیندن یوخاری.
بیر آز دوشوندوکدن سونرا وئدره‌نی گؤتوروب قویویا سالیر. یئنی‌دن وئدره نی یوخاری چکدیکده بو دفعه بیر تاپانچا چیخیر وئدره‌دن. تاپانچانی گؤتورور؛ قویودان گولمک سس‌لری ائشیدیلیر. تاپانچانی قویویا سالیر. یئنه قویودان ائشییه آتیلیر تاپانچا. گولمک سس‌لری گلیر آردیندان. تاپانچانی اوچونجو دفعه تپیکله‌یه‌رک قویویا سالیر. یئنه گولمک سسلریله چؤله آتیلیر تاپانچا. یولدان اؤتن تاپانچانی الینه آلیب قویونون یانیندا اوتورور. بیر تاپانچایا باخیر، بیر قویویا. سویوقلوغونو حیس ائدیر و لوله‌سینی آغیزینا سؤیکه‌ییب هئچ دوشونمه‌دن تتیگی چکیر.
گولـله سسی صحنه‌‌ده عکس-صدا کیمی ائشیدیلیر. یولدان اؤته نین جسدی قویویا دوشور. قویودان دؤنه دؤنه گولمک سس‌لری ائشیدیلیر. اورتالیغا سس‌سیزلیک حاکیم اولور و سونرا یولدان اؤته نین جسدی چؤله آتیلیر.

#اویغونلاشدیران: #همت_شهبازي

https://telegram.me/dusharge

ادامه نوشته

ترجمه شعری از: #کیان_خیاو

 

ترجمه شعری از: #کیان_خیاو

مرا از چه مي‌ترسانيد

زنجیری بزرگتر از زنجیر کره‌ی خاکی نیست
من بر روی آن راه می‌روم.
زنجیری سنگین‌تر از عمر انسان نیست
از لاي تک‌تک حلقه های آن می‌گذرم.
و دریایی ژرف‌تر از عشق نیست
که من تا ته آن رفته‌ام چندین بار
اگرچه در عمق آن روشنایی هم نیافته باشم.

آی ی.. ی مرا از چه می ترسانید؟
نه مثل درخت تاب آتش
نه مثل آتش تاب آب را دارم
مثل یک انسان، انسان‌ها را تاب آوردم،
مثل یک انسان
تاب آوردم حیوانات سنگدلِ بی ارج را
بودن به معنای هستی نیست
ایمان به هستی‌ست معنای بودن.
و شما از کجا بدانید این را؟
من به پاسداشت باورهایم زیستم
قدم بر روی زنجیرها گذاشتم
از حلقه‌ی زنجیرها گذشتم
و تا اعماق دریاها رفتم.
روزی اگر بمیرم
آن قدر عریان خواهم مرد
که قالیچه‌ی سلیمان هم بهای عریانی‌ام را کفاف نکند.
آی ی.. ی، مرا از چه می‌ترسانید؟
فرمان دهید محاکمه‌ي خونین برپای دارند!
جنگل‌ها تبدیل به چوبه‌های دار شوند!
زندگی وبال گردنم باد
اگر نامم را بر سینه شان حک نکنم!

 

ادامه نوشته

«كند شعري دئييلن شعر ديلي وارمي؟»

«كند شعري دئييلن شعر ديلي وارمي؟»

يازان:#توفيق_حاجي‌یئو
اختصارلا كؤچورن: #همت_شهبازی

 

اگر #كند_نثري و اونون‌ ديلي وارسا، طبيعي كي اونون شعر قارشيليغي‌دا اولماليدير و دئمه‌لي #كند_شعريني و اونون ديليني‌ده قبول ائتمه‌لييك. البتده نثر‌ده اولدوغو كيمي ،بو آد شعرده ‌ده شرطي‌دير. مثلاً م. آراز، م. آسلان و م. اسماعيل كند حياتيندان چوخ يازير‌لار. آنجاق شهر‌دن‌ده، حتي ميلّت لر آراسي موضوعلاردان‌دا يازيرلار. اگر اونلارين ديليني ‌كند شعري‌نين ديلي ساييريقسا، قطيعاً موضوع فاكتيندان چيخيش ائتميريك. اونلار كنددن‌ده، شهردن‌ده خالقلار آراسي مسئله‌لردن‌ده يازاندا ديللرينده ايشلتديكلري ايفاده‌لر، سؤزلر، تشبيه‌لر، ادبي ـ بديعي ديليميزي آذربايجان جانلي كند دانيشيق طرزينه سؤيكه‌يير. ممد آراز. او ياخشي بيلير و دوز دئييركي: « شاعير جمعيتين ديلي ، ديلمانجي‌دير » اصيل شاعير ديرسه، «شاعيري پلانئت ثيقليتنده‌دير(مركزينده‌دير). اونون باخيشي‌نين غضب قيرمانجي داغلار پارچالاماق قووه‌تينده‌دير». سؤزون بو قووه‌تينه اينانان م.آراز اؤزونه بئله بير دئويز (=ايرث ، تدبير ) گؤتورور: اوره ک سيز كلمه يازان دئييلم » چوخلاري بئله دئيير، آنجاق‌ م.آراز دئديیی كيمي‌دير، حقيقتاً اوره یينه قولاق آسيب يازير. اوره‌یي‌ده كي ، اوشاق اوره‌یي: « نه ياخشي اوره‌ییم هله اوشاقدير » اونا گؤره‌ م.آرازين سؤزو صميمي‌دير. ( صميمي سؤزه حتتا ديپلومات‌لاردا اينانارلار ). ممد آراز چوخ جاوان مدريكلشدي، هله م. ابراهيم اولان واختلار : بئله ائركن مدريكليك آدامي تئز قوجالدير ( ص. وورغون كيمي) ياخشي‌كي، م.آراز هله جاوان دير.
@dusharge
م.آراز‌ين اينديكي بديعي ديلي بوتون عضله‌لري‌ ايله معاصير دير. اونون ديلي عنعنه ايله نوواتورلوغون، بديعي‌ليكله ادبي ليیين، ادبي‌ليكله ديالئكتچي‌ليیين (=دانيشيغين ) و خلقي‌ليكله قيراماتيك‌ليیين هارمونيك (=وورغولو ) رابطه‌سينه اَن پارلاق نمونه لردن بيري دير. اونون پوئتيك نطقينده نوواتور‌لوق- معاصر‌ليك 60ـ جي ايللرين اورتالاريندان باشلانير. غريبه دير ‌كي، كند‌دن آيريلديغي ايلك دؤر‌لر‌ده اونون ديلينده جانلي دانيشيق ائلئمنت‌لري (=عنصرلري) ، كند فرازئولوگيسي (=سبكي ) چوخ سئيره‌ك گؤرونور. اصلينده بو « غريبه‌ليكده » بير طبيعي‌ليك وار . جاوان شاعير جاوانليغيندان قورخوب « صيرف ادبي ديلده » يازماغا چاليشير ، جيددي- جهدله اوندان اوزاقلاشماغا، « مدني » ديله ييیه لنمه‌یه سعي ائدير. بو دؤر ياراديجيليغيندا سليس ديل، آيدين ايفاده‌ وار، آنجاق ائموسيونال (= هیجان،دويغو، احساس) يئني‌ليك يوخدور. 66 –1964- جي ايللر اونون بديعي نطقينده يئني‌ليیه كئچيد دؤرودور. بو ديل تكامولونو عياني تصور ائتمك اوچون پوئمالارينا باخماق كفايتدير- بو ايري متن – كوتله‌لر مقايسه اوچون مناسب دير. 1964-جي ايله قد‌ركي پوئمالاري‌نين ديلينده دووشان قورخاقليغي، ككليك كوسه‌ينليیي، نئهره بئل، كورسن تولاسي كيمي تشبيه لر، چيچه‌یي چيرتلاماق كيمي دانيشيق ايديوم‌لاري ( لهجه‌لري ) « ائله بيل‌ كي، بورا يئكاتئرينا تيكديرن سارايين شعبه سی دیر» كيمي كانكرئت (=عيني) مقايسه‌لر چوخ سئيره‌ك‌دير. « عسگر قبري » پوئما سيندا ايسه (8-1966- جي ايللر ) عيني ايفاده لر اؤزونو آیدینجا حيس ائتديرير. پوئمانين ديلينده : داش‌ ديلينده صحبت، مزار فصلي، آغ هؤروكلو بولاقلار، محبتين فاشيستي خيانت دير، قارا چيچك، نيفرت بايراغي و…كيمي اونلارلا يئني ايفاده- تشبيه‌لر ايشلندي، اوخوجونون ذؤوقونه طراوت يئلي ووردو. ايكي ايل اول بئله ايفاده‌لردن بيريني اونون نطقينده چيراقلا آختارمالي اولوردون. عوموميتله بوزامان باشلايان جاوانلاردا ( ف.قوجا، م.اسماعيل ، و.صمد اوغلو ، ع. اسماعيل‌زاده و باشقالاري ) ايفاده نوواتورلوغو گوجلو ايدي . م. آراز جاوانليغا قوشولدو و پوئتيك تجربه‌سي نين سايه سينده اؤن پلانا كئچدي. محض بو تجربه سينه گؤره ، نوواتورلوغون باشلانغيجي اوچون يول وئريلن زاي فاكت ياراتمادي، اونون نوواتورلوغو در حال مدريك مضمون آلدي. 

ادامه نوشته